data publikacji: 2019-01-18
Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przewiduje, że w razie zawinionego naruszenia praw pacjenta sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Z kolei w przypadku zawinionego naruszenia prawa pacjenta do umierania w spokoju i godności sąd może, na żądanie małżonka, krewnych lub powinowatych do drugiego stopnia w linii prostej lub przedstawiciela ustawowego, zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez nich cel społeczny.
Możliwość uzyskania zadośćuczynienie nie dotyczy przypadków, gdy naruszono prawa takie jak: prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie, prawo do informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych, prawo do dostępu do dokumentacji medycznej oraz zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych.
Konstrukcja prawna przepisów, o których mowa, opiera się na założeniu, że samo naruszenie prawa pacjenta stanowi podstawę do żądania przez niego zadośćuczynienia za wynikłą stąd krzywdę, przez co pacjent nie jest zobowiązany do udowodnienia, a nawet uprawdopodobnienia, że doszło do naruszenia jego dobra osobistego, czy że poniósł w związku z tym szkodę. Wystarczające jest w tym zakresie wykazanie samego faktu naruszenia jednego z praw pacjenta, z tytułu nierespektowania którego należy się pacjentowi rekompensata.
Odpowiedzialność z tytułu naruszenia jednego z praw pacjenta, jakim jest prawo do wyrażenia świadomej zgody na zabieg medyczny, jest zatem aktualna niezależnie od wystąpienia szkody związanej z tego rodzaju zabiegiem, wykonanym bez zgody wymaganej. Jeżeli zatem zabieg powiódł się, był udany, i nie doszło do wystąpienia szkody, odpowiedzialność z tytułu naruszenia prawa pacjenta wchodzi w grę, jako że doszło do naruszenia autonomii jego woli. Z kolei odpowiedzialność za niepowodzenie lecznicze zależna już będzie od wystąpienia szkody, rozumianej jako uszczerbek w dobrach prawem chronionych.
Nietypowa punktu widzenia legitymacji czynnej do wniesienia pozwu, czyli uprawnienia do wytoczenia sprawy przed sądem, wydaje się być regulacja dotycząca naruszenia prawa pacjenta do umierania w spokoju. Uprawnionymi do dochodzenia roszczeń z tego tytułu są: małżonek oraz krewni i powinowaci do drugiego stopnia w linii prostej. Oznacza to, że z roszczeniem takim wystąpić mógł będzie np. ojciec teścia, ale już nie brat czy siostra pacjenta. Tego rodzaju krąg uprawnionych wydaje się być raczej niewyczerpujący i słusznym byłoby dokonanie jego poszerzenia.
Przesłanką zasądzenia zadośćuczynienia w razie naruszenia jednego z praw pacjenta wskazanych przez ustawodawcę, jest wina. W zakresie praw pacjenta wyłączonych z reżimu, o którym mowa w cytowanej ustawie, dochodzenie roszczeń o odszkodowanie lub zadośćuczynienie może odbywać się w innym trybie, a mianowicie na podstawie ogólnych przepisów Kodeksu cywilnego, jednak odpowiedzialność wówczas także będzie opierać się na zasadzie winy.
Jakkolwiek samo naruszenie praw stypizowanych przez ustawodawcę stanowi podstawę do dochodzenia roszczeń, nie przesądza automatycznie o uzyskaniu zadośćuczynienia. Konstrukcja przepisu zakłada, że sąd zadośćuczynienie może przyznać, co pozostawia ocenę zasadności jego zasądzenia ocenie organu orzekającego.
