data publikacji: 2022-01-14
W zakresie komentarza względem braku uregulowań prawnych oraz pewnej samowoli w zakresie wykonywania zabiegów medycyny estetycznej (zwłaszcza tych o charakterze inwazyjnym), często z użyciem wyrobów medycznych, głos zabrało również Prezydium Naczelnej Rady Lekarskim w oficjalnym Stanowisku oznaczonym numerem 48.21.P-VII z dnia 15 kwietnia 2021 r. w sprawie uprawnień do wykonywania procedur wchodzących w skład zabiegów z medycyny estetycznej.
Głównym problemem wciąż artykułowanym i nadal nierozwiązanym jest brak w systemie prawnym definicji legalnej „medycyny estetycznej”, „zabiegu medycyny estetycznej”. Sąd Najwyższy słusznie wskazuje, że względem spraw dotyczących medycyny estetycznej należy każdorazowo rozważać, czy dana procedura z tego zakresu jest świadczeniem zdrowotnym i czy tak też powinna zostać oceniana.
Zgodnie z naczelną zasadą konstytucyjną orzekanie powinno następować w granicach prawa, dlatego też wobec braku usankcjonowania nowej dziedziny medycyny rozpoznawanie tychże spraw, których statystycznie przybywa staje się niezwykle utrudnione.
Na podstawie ustawy o działalności leczniczej, świadczeniem zdrowotnym są działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania. Przedstawiona definicja legalna nie znajduje, zgodnie z orzecznictwem zastosowania wobec zabiegów z zakresu medycyny estetycznej, wobec nie spełnienia przesłanek ustawowych tam wskazanych. Pozostawienie otwartej furtki przez ustawodawcę poprzez odesłanie do innych przepisów również nie znajduje zastosowania, bowiem takowych nie ma.
Sąd Najwyższy we wskazanym postanowieniu powołuje się na to, iż w sprawach dotyczących zabiegów z zakresu medycyny estetycznej najistotniejsze dla rozstrzygnięcia jest ocena istnienia przesłanek dotyczących tego, czy istnieje wymóg (nie tylko formalny, ale również wynikający z wiedzy medycznej), czy dana czynność „medyczna” powinna być wykonywana (wyłącznie) przez osoby posiadające odpowiednie kompetencje oraz czy sam zabieg ma charakter inwazyjny, a dalej czy istnieją wymogi dotyczące jego przeprowadzenia. Sąd Najwyższy utrzymuje, iż w ocenie istnienia wyżej wymienionych przesłanek, a w razie ustalenia ich istnienia dla pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej lub prawnej, nie ma znaczenia czy tenże zabieg ma charakter terapeutyczny (czy zmierza do poprawy stanu zdrowia, ewentualnie ratowania życia), Wystarczające jest zaś ustalenie iż osoba je wykonująca w świetle aktualnego stanu prawnego nie miała kompetencji, uprawnień do jego przeprowadzenia lub użycia danego wyrobu medycznego o ile względem jego stosowania istnieją ograniczenia – chociażby wyartykułowane przez producenta.
Warto wskazać, iż de facto jedne z pierwszych orzeczeń trudniących się problematyką zabiegów z zakresu medycyny estetycznej były wydawane przez sądy administracyjne które wskazywały na to,, iż czynności wykonywane w ramach dziedziny medycyny estetycznej nie są świadczeniem medycznym, służą jedynie poprawie wyglądu (sfery zewnętrznej), nie mają zaś na celu poprawy stanu zdrowia czy też ratowania życia (w tym Wyrok WSA w Warszawie z 30.05.2016, sygn. VII SA/Wa 385/16). Z tej perspektywy postanowienie Sądu Najwyższego o którym mowa w niniejszym artykule wydaje się być niezwykle rewolucyjne dla systemu prawa.
Należy zaznaczyć, iż w ocenie Sądu Najwyższego, „(...) penetracja wnętrza ciała inna niż przez otwory naturalne lub stały otwór sztuczny (…)” winna być domeną lekarzy posiadających odpowiednie kompetencje, uprawnienia i kwalifikacje względem wykonywania konkretnego zabiegu. Stoi za tym oczywiście również przesłanka oceny należytej staranności oraz aktualnej wiedzy medycznej posiadanej przez danego lekarza w kontekście ogólnego przygotowania do realizacji konkretnego zabiegu. Względem tego oczywiście inna jakość, wiedza i kompetencja będzie przysługiwać chociażby lekarzom posiadającym specjalizację z zakresu ginekologii trudniących się wykonywaniem zabiegów z zakresu medycyny estetycznej, niźli lekarzom dentystom, których uprawnienie zawodowe ogranicza się do ściśle określonej partii ciała.
W kontekście omówienia zasad bezpieczeństwa stosowania wyrobów medycznych w zabiegach medycyny estetycznej i ustalenia kręgu osób uprawnionych do ich wyłącznego stosowania bacząc na wiedzę i kompetencję cenne wnioski płyną z Raportu Regulacyjnego dotyczącego stosowania wyrobów medycznych w medycynie estetycznej w kontekście planowanych zmian prawnych sporządzony w 2019 r. we wrześniu 2019 r. przez prawników kancelarii DZP na zlecenie Koalicji Medycyny Estetycznej składającej się ze stowarzyszeń: Stowarzyszenie Lekarzy Dermatologów Estetycznych, Polskie Towarzystwo Medycyny Estetycznej i Anti-Aging, Polskie Towarzystwo Dermatologiczne.
Zgodnie z treścią raportu, który w tymże zakresie pokrywa się ze stanowiskiem NRL do wyrobów medycznych stosowanych w medycynie estetycznej należy zaliczyć: kwas hialuronowy i inne tzw. wypełniacze, wszelkie substancje podawane poprzez iniekcję albo wkłucie, nici liftingujące, osocze bogatopłytkowe, inne substancje nie będące lekami stosowane do celów estetycznych poprzez wprowadzone do ludzkiego ciała poprzez iniekcję albo nakłucia (nie dotyczy barwników do tatuaży), urządzenia oddziaływujące energią prądu elektrycznego oraz fal elektromagnetycznych lub mechanicznych o gęstościach mocy przekraczających wartość 1000mW/cm2 w punkcie najsilniejszego oddziaływania na tkankę. W zakresie stosowania tychże wyrobów wyłączną kompetencję do ich stosowania winien mieć lekarz.
Omawiana powyżej problematyka jest niezwykle złożona, wymaga wciąż wielu analiz, lecz z pewnością koniecznym jest wprowadzenie w związku z tym zmian w prawie pozwalających na usankcjonowanie zarówno osób ustawowo uprawnionych do przeprowadzania zabiegów z zakresu medycyny estetycznej, wprowadzenia definicji legalnych dla tego zakresu, oraz uregulowanie kwestii odpowiedzialności za wykonywanie tychże zabiegów niezgodnie z prawem.
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
Sprawdź ofertę ubezpieczeń zawodowych dla zawodów medycznych.
