W rozdziale poświęconym prawom pacjenta do poszanowania intymności i godności pacjenta Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przewiduje, że:

Art. 21 Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
1. Na życzenie pacjenta przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych może być obecna osoba bliska.
2. Osoba wykonująca zawód medyczny udzielająca świadczeń zdrowotnych pacjentowi może odmówić obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w przypadku istnienia prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Odmowę odnotowuje się w dokumentacji medycznej.

Powyższy przepis ma zastosowanie względem pacjentów dorosłych jak i małoletnich. Zgodnie z definicją legalną uregulowaną w Ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta osobą bliską jest małżonek, krewny do drugiego stopnia lub powinowaty do drugiego stopnia w linii prostej, przedstawiciel ustawowy, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu lub tez osoba wskazana przez pacjenta.

Możliwość obecności osoby bliskiej dotyczy przede wszystkim wejścia do gabinetu lekarskiego i etap rozmowy (wywiadu) przeprowadzanej z lekarzem, uczestnictwa przy badaniu fizykalnym , a także innych świadczeń, które nie są świadczeniami o podwyższonym ryzyku. W tym ostatnim przypadku należy mieć na względzie przede wszystkim zabiegi operacyjne, w stosunku do których obecność innych osób (spoza personelu medycznego) może zagrażać bezpieczeństwu pacjenta.
Prawo do obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczenia jest bardzo często realizowane podczas porodów. W tym obszarze pojawiają się również kwestie kontrowersyjne związane między innymi z pobieraniem opłaty za uczestnictwo.

Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta w art. 35 ust. 1 przewiduje, że:

Art. 35 Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
1. Pacjent ponosi koszty realizacji praw, o których mowa w art. 33 ust. 1 i art. 34 ust. 1, jeżeli realizacja tych praw skutkuje kosztami poniesionymi przez podmiot leczniczy wykonujący działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej.
(…)

Żadne jednak z wymienionych w powyższym przepisie odesłań nie dotyczy prawa pacjenta do obecności osoby bliskiej do uczestnictwa przy udzielaniu świadczenia zdrowotnego, bowiem:
• Art. 33 ust.1 dotyczy prawa pacjenta do kontaktu osobistego z innymi osobami, telefonicznego lub korespondencyjnego, zaś
• Art. 34 ust. 1 dotyczy prawa pacjenta do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej lub rodzicielskiej podczas pobytu w szpitalu.

Należy pamiętać o tym, że odmowa obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych musi zostać odnotowana w dokumentacji medycznej. Odmowa może nastąpić wyłącznie (co wynika z przepisu) w przypadku istnienia prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Każdorazowo ocena zaistnienia tych przesłanek należy do osoby udzielającej świadczeń zdrowotnych. Nie istnieje uregulowany katalog enumeratywnie wymienionych takich sytuacji, każdorazowo należy kierować się dobrem pacjenta. Istotnym jest, że nadużywanie tego uprawnienia, czyli odmowy uczestnictwa osoby bliskiej przy udzielaniu świadczenia zdrowotnego może zostać uznane za naruszanie praw pacjenta.

Prawo do uczestnictwa osoby bliskiej przy udzielaniu świadczenia zdrowotnego jest prawem pacjenta, nie zaś tej osoby bliskiej. Oznacza to, że jeżeli pacjent nie chce obecności osoby bliskiej pryz udzielaniu świadczenia, odmowa nie musi być odnotowywana w dokumentacji medycznej.

Autorka:

Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach

Wykonujesz zawód medyczny lub prowadzisz podmiot leczniczy? Potrzebujesz profesjonalnej ochrony ubezpieczeniowej! Nasi specjaliści są do Twojej dyspozycji:

+48 56 642 41 82

Warto wiedzieć:

• Przedawnienie roszczeń w sprawach o błędy medyczne
• Zmiana uprawnień pielęgniarki systemu
• Wniosek o dostęp do informacji publicznej dotyczący udzielanych świadczeń zdrowotnych