Udzielanie świadczeń zdrowotnych małoletniemu obywatelowi Ukrainy – zgoda na leczenie

Z dziedziny prawa medycznego najistotniejszymi kwestiami są możliwość zatrudnienia personelu Ukrainy oraz prawo do świadczeń opieki zdrowotnej obywateli Ukrainy.

Media w przekazywanych informacjach wskazują, że na terytorium Polski zostają przewożone zorganizowanym transportem również dzieci wymagające kontynuacji leczenia, w tym wiele dzieci chorych onkologicznie.

Czy nowe przepisy regulują kwestię odbioru zgody na leczenie od małoletniego pacjenta z Ukrainy?

Przepisy ustawy nie regulują wprost kwestii zgody na leczenie dotyczącej małoletniego pacjenta wymagającego leczenia w trybie pilnym lub jako kontynuacja leczenia rozpoczętego na Ukrainie (w szczególności dotyczy leczenia onkologicznego).

W przypadku, gdy nad dzieckiem opiekę pełnią jego przedstawiciele ustawowi, sytuacja jest analogiczna jak w dotychczas obowiązującym polskim porządku prawnym. W takiej sytuacji to przedstawiciele ustawowi dziecka wyrażają zgodę na leczenie.

W przypadku braku przedstawicieli ustawowych zastosowanie znajduje art. 25 Ustawy. Wskazany artykuł kształtuje instytucję „opiekuna tymczasowego” ustanowionego dla małoletniego obywatela Ukrainy, który przebywa na terytorium Polski bez opieki osób dorosłych odpowiedzialnych za niego zgodnie z prawem obowiązującym w Polsce. Obowiązkiem opiekuna tymczasowego jest reprezentacja oraz sprawowanie pieczy nad małoletnim oraz jego majątkiem, o ile taki posiada. Opiekun tymczasowy we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą małoletniego lub jego majątku powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego. Ustawa nie normuje katalogu „ważniejszych spraw”.

W jaki sposób należy odebrać zgodę na leczenie od małoletniego pacjenta z Ukrainy?

W związku z powyższym względem odebrania zgody zarówno na leczenie jak i świadczenia opieki zdrowotnej, które wymagają wyrażenia osobnej zgody należy odwołać się bezwzględnie do art. 32 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, który stanowi, że:

1. Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta.
2. Jeżeli pacjent jest małoletni lub niezdolny do świadomego wyrażenia zgody, wymagana jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego, a gdy pacjent nie ma przedstawiciela ustawowego lub porozumienie się z nim jest niemożliwe - zezwolenie sądu opiekuńczego.
3. Jeżeli zachodzi potrzeba przeprowadzenia badania osoby, o której mowa w ust. 2, zgodę na przeprowadzenie badania może wyrazić także opiekun faktyczny.
4. W przypadku osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej zgodę wyraża przedstawiciel ustawowy tej osoby. Jeżeli osoba taka jest w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinię w sprawie badania, konieczne jest ponadto uzyskanie zgody tej osoby.
5. Jeżeli pacjent ukończył 16 lat, wymagana jest także jego zgoda.
6. Jeżeli jednak małoletni, który ukończył 16 lat, osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, sprzeciwia się czynnościom medycznym, poza zgodą jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego albo w przypadku niewyrażenia przez nich zgody wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego.
7. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, zgoda osób wymienionych w ust. 1, 2 i 4 może być wyrażona ustnie albo nawet poprzez takie ich zachowanie, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom medycznym.
8. Jeżeli pacjent, o którym mowa w ust. 2, nie ma przedstawiciela ustawowego ani opiekuna faktycznego albo porozumienie się z tymi osobami jest niemożliwe, lekarz po przeprowadzeniu badania może przystąpić do udzielania dalszych świadczeń zdrowotnych dopiero po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego, chyba że co innego wynika z przepisów ustawy.

Sądem opiekuńczym właściwym miejscowo dla udzielania zgody na wykonywanie czynności medycznych jest sąd, w którego okręgu czynności te mają być wykonane.

Art 32 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty wskazuje wprost, że opiekun faktyczny jest uprawniony jedynie do wyrażenia zgody na badanie, nie zaś na świadczenie opieki zdrowotnej, które wymaga udzielenia osobnej zgody poprzedzonej pouczeniem terapeutycznym, dotyczy na przykład zabiegu operacyjnego.

Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w żaden zatem sposób nie rozszerza uprawnień względem decydowania o zdrowiu i życiu opiekuna tymczasowego.

Co w przypadku, gdy małoletni pacjent z Ukrainy wymaga nie tylko badania ale również dalszych świadczeń i nie mamy możliwości odebrania zgody od jego przedstawicieli ustawowych?

W sytuacji zatem przyjęcia małoletniego obywatela Ukrainy, który nie jest pod opieką swoich przedstawicieli ustawowych, za prawidłowe postępowanie należy uznać odebranie od jego opieka tymczasowego zgody na badanie, a następnie względem zaplanowanych dalszych świadczeń, które wymagają odebrania oddzielnej zgody, należy skierować wniosek do właściwego miejscowo sądu opiekuńczego w przedmiocie wydania postanowienia w zakresie udzielenia zastępczej zgody na udzielenia świadczenia zdrowotnego. Należy jednak pamiętać, jeżeli świadczenie zdrowotne do którego został zakwalifikowany małoletni pacjent ma charakter „ratującego życie”, zastosowanie znajduje art. 33 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, to jest:

1. Badanie lub udzielenie pacjentowi innego świadczenia zdrowotnego bez jego zgody jest dopuszczalne, jeżeli wymaga on niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym.
2. Decyzję o podjęciu czynności medycznych w okolicznościach, o których mowa w ust. 1, lekarz powinien w miarę możliwości skonsultować z innym lekarzem.
3. Okoliczności, o których mowa w ust. 1 i 2, lekarz odnotowuje w dokumentacji medycznej pacjenta.

Rekomendowanym postępowaniem w razie zaistnienia sytuacji do której odnosi się powyższy przepis jest następcze skierowanie wniosku do właściwego miejscowo sądu opiekuńczego celem wydania postanowienia następczo zatwierdzającego postępowanie personelu medycznego, które nie było poprzedzone wyrażeniem zgody.

Autor:

Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach

Warto wiedzieć:

• Zgoda pacjenta na wykonanie zabiegu - czy aby na pewno zawsze wymagana?
• Czy brak zgody na wykonanie zabiegu może skutkować roszczeniem pacjenta nawet przy jego poprawnym wykonaniu?
• Zgoda pacjenta na przeprowadzenie badań
• Zgoda na udzielenie świadczenia zdrowotnego pacjentowi małoletniemu przy braku porozumienia rodziców

Sprawdź ubezpieczenia dedykowane dla:

• Lekarzy i lekarzy dentystów
• Pielęgniarek i położnych
• Fizjoterapeutów
• Ratowników medycznych i ratowników KPP
• Innych zawodów świadczących usługi o charakterze medycznym
• Studentów kierunków medycznych