Jak już wcześniej wspominano, kwietniowa nowelizacja Kodeksu Pracy przysporzyła pracownikom dodatkowe uprawnienia. W tym w szczególności 2 z nich umożliwiają szczególne wsparcie osób bliskich wymagających pomocy i opieki. Po wejściu przepisów w życie pojawiają się oczywiście pewne wątpliwości i pytania związane ze stosowaniem tychże uprawnień w praktyce.
Przypomnijmy jednak na początku, że kwietniowa nowelizacja Kodeksu Pracy wprowadziła 2 nowe rodzaje usprawiedliwionej nieobecności w pracy:
1. zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej;
2. dodatkowy urlop opiekuńczy.
Zacznijmy od zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej. O tej formie stanowi art. 148(1) Kodeksu Pracy, to jest:
Art. 148(1)
- §1. Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.
- §2. O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia od pracy, o którym mowa w § 1, decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym.
- §3. Pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy, o którym mowa w § 1, na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.
- §4. Zwolnienie od pracy, o którym mowa w § 1, udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
- §5. Przepis § 1 w zakresie zwolnienia od pracy udzielanego w wymiarze godzinowym stosuje się odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin.
- §6. Do pracownika, o którym mowa w § 1, stosuje się odpowiednio art. 186(4).
Kwestie praktyczne:
- Zarówno Kodeks Pracy jak i Kodeks Cywilny nie zawierają definicji legalnej „siły wyższej”, tym samym próbując zdefiniować to pojęcie należy sięgnąć do orzecznictwa sądów. Na tej podstawie, aby móc stwierdzić, że dane zdarzenie możemy określić jako zdarzenie spowodowane siłą wyższą należy ustalić, czy spełnione zostały przesłanki takie tak: zdarzenie jest spowodowane siłą zewnętrzną (niezależną), było niemożliwe do przewidzenia (zdarzenie nadzwyczajne i nagłe) oraz nie można było zapobiec jego skutkom;
- Pracodawca powinien stworzyć osobny formularz wniosku dotyczący udzielenia tego urlopu;
- Pracodawca ma obowiązek udzielenia zwolnienia od pracy w razie uznania, że zostały spełnione przesłanki działania siły wyższej;
- Pracownik zachowuje prawo do 50% wysokości wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy wskutek działania siły wyższej;
- Zwolnienie od pracy wskutek działania siły wyższej przysługuje w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w danym roku kalendarzowym, bez względu na ilość pracodawców. Oznacza to, że zwolnienie od pracy we wskazanym wymiarze nie przysługuje odrębnie względem każdego z pracodawców, skorzystanie u jednego z nich z tego uprawnienia wyczerpuje możliwość skorzystania z niego w innym czasie u innego pracodawcy.
Kolejnym uprawnieniem umożliwiającym pomoc osobom bliskim jest dodatkowy urlop opiekuńczy, uregulowany w art. 173(1) - 173(3) Kodeksu Pracy, to jest:
Art. 173(1)
- §1. Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego urlop opiekuńczy, w wymiarze 5 dni, w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.
- §2. Za członka rodziny, o którym mowa w § 1, uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.
- §3. Urlopu, o którym mowa w § 1, udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
- §4. Urlopu, o którym mowa w § 1, udziela się na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
- §5. We wniosku wskazuje się imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych, przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika oraz w przypadku członka rodziny - stopień pokrewieństwa z pracownikiem lub w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny - adres zamieszkania tej osoby.
Art. 173(2)
Okres urlopu opiekuńczego wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Art. 173(3)
Do pracownika, o którym mowa w art. 1731 § 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 177 §1, 1(1), 4 i 4(1), art. 186(4) i art. 188(1).
Kwestie praktyczne:
- Dodatkowy urlop opiekuńczy ma charakter bezpłatny, za jego okres pracownik nie nabywa prawa do wynagrodzenia;
- Pracodawca powinien stworzyć odrębne formularze w przedmiocie wniosku o jego udzielenie;
- Za okres dodatkowego urlopu opiekuńczego pracownik nie nabywa również prawa do zasiłku chorobowego;
- W przypadku, gdy wykorzystanie dodatkowego urlopu opiekuńczego nie jest związane z sytuacją osoby bliskiej będącej członkiem rodziny – syna, córki, marki, ojca lub małżonka, lecz na rzecz osoby trzeciej wymaganym jest zamieszkiwanie we wspólnym gospodarstwie domowym; jeżeli warunek ten nie zostaje spełniony wówczas pracodawca odmawia udzielenia urlopu'
- Pracownikowi przysługuje prawo do złożenia wniosku o udzielenie dodatkowego urlopu opiekuńczego nie tylko w sytuacji, gdy to on będzie zobowiązany do osobistego świadczenia opieki, lecz i również wówczas, gdy czas zwolnienia od pracy ma zostać poświęcony organizacji tejże opieki;
- Wskazanie przyczyny konieczności zapewnienia opieki nie powinno być interpretowane jako konieczność dokładnego wskazania jednostki chorobowej osoby bliskiej lub osoby trzeciej, przyczyna ta powinna być wskazana ogólnie, na przykład: konieczność zapewnienia opieki nad matką, która była poddana zabiegowi operacyjnemu.
- Pracodawca nie powinien żądać (w zasadzie brak ku temu podstaw prawnych) przekazania mu dokumentacji medycznej potwierdzającej okoliczności wskazane we wniosku pracownika.
Autorka:
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
Warto wiedzieć:
Sprawdź ubezpieczenie dedykowane dla:
