data publikacji: 2023-03-17
Ze względu na ostatnie wydarzenia, powrócił do mediów temat lekarskiej klauzuli sumienia. Co należy wiedzieć o tej instytucji?
Kodeks Etyki Lekarskiej wskazuje, że dla wypełnienia swoich zadań lekarz powinien zachować swobodę działań zawodowych, zgodnie ze swoim sumieniem i współczesną wiedzą medyczną.
Wolność sumienia jest prawem konstytucyjnie zagwarantowanym każdemu obywatelowi, bez względu na jego cechy osobiste jak i wykonywany zawód.
Zgodnie z art. 39 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty:
Art. 39
Lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art. 30, z tym że ma obowiązek odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący zawód na podstawie stosunku pracy albo w ramach służby ma także obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.
W myśl tego przepisu, lekarz nie może skorzystać z możliwości powołania się na klauzulę sumienia w sytuacjach, gdy zwłoka w udzieleniu pomocy mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia pacjenta.
Klauzula sumienia możliwa jest do wykorzystania względem wszystkich legalnie wykonywanych świadczeń zdrowotnych (z zastrzeżeniem oczywiście powyższego akapitu).
Co istotne, lekarz nie musi wskazywać wprost (i wyjaśniać) dlaczego wykonanie danego świadczenia jest niezgodne z jego sumieniem. Powinien on jednak wprost wyartykułować, że odmowa wykonania z jego strony świadczenia jest związana z tą instytucją. System moralności nie może być de facto oceniany w sposób obiektywny, jest to rzecz dalece indywidualna. Każdy z uwagi na swoją wiarę, przekonania, doświadczenie życiowe ma prawo do własnych ocen.
W przypadku zatem, gdy lekarz chce odmówić wykonania świadczenia zdrowotnego z powołaniem się na instytucję klauzuli sumienia musi on kolejno podjąć następujące działania:
1. powiadomić na piśmie swojego przełożonego (np. kierownika lub ordynatora oddziału) o odmowie udzielenia świadczenia zdrowotnego ze wskazaniem:
1.) o jakie świadczenie zdrowotne chodzi,
2.) jakiego pacjenta dotyczy,
3.) rekomendowanym jest wskazanie, czy pacjent znajduje się w stanie zagrażającym życiu lub czy grozi mu ciężkie uszkodzenie ciała lub ciężki rozstrój zdrowia,
4.) wskazanie, że lekarz odmawia wykonania świadczenia zdrowotnego – musi być to wyrażone wprost,
5.) wskazanie, że odmowa wykonania świadczenia zdrowotnego jest w oparciu o klauzulę sumienia,
6.) pismo należy opatrzeć datą i podpisem.
Po powiadomieniu przełożonego na piśmie o odmowie wykonania świadczenia, okoliczność ta musi zostać potwierdzona w dokumentacji medycznej pacjenta. Wpis w dokumentacji medycznej pacjenta również może być wykonany w oparciu o powyższe wskazówki.
Istotnym jest, że zarówno powiadomienie przełożonego jak i odnotowanie faktu odmowy wykonania świadczenia zdrowotnego w dokumentacji medycznej pacjenta są warunkami formalnymi i obligatoryjnymi dla legalnej możliwości skorzystania z klauzuli sumienia. W innym przypadku, gdy warunki formalne nie zostaną zachowane, lekarz może ponieść odpowiedzialność kwalifikowaną z art. 160 Kodeksu Karnego:
Art. 160 Kodeksu Karnego
§1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.
§5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.
- lub za przestępstwo skutkowe, czyli nawet za nieumyślne spowodowanie śmierci lub chociażby spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Dodać należy, że klauzula sumienia jako środek służący odmowie wykonania świadczenia zdrowotnego przysługuje tylko i wyłącznie każdemu z lekarzy w sposób indywidualny. Oznacza to, że na klauzulę sumienia nie może powołać się po pierwsze – podmiot leczniczy, jak i po drugie wszyscy lekarze np. z danego oddziału zbiorczo (w sposób grupowy). Odmowa w oparciu o klauzulę sumienia zawsze musi być podejmowana wyłącznie w sposób indywidualny, przez każdego z lekarzy z osobna.
Autorka:
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
Może Cię też zainteresować:
Sprawdź ubezpieczenia dedykowane dla:
