data publikacji: 2021-03-19
Aby ocenić walor prawny i moc wiążącą zalecenia / zaleceń / wydawanych przez centralę NFZ, należy odwołać się do Działu V Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1398 z późn. zm.), zatytułowanym „Narodowy Fundusz Zdrowia”. Zgodnie z art. 98 ustawy Organami Fundusz są:
Przepisy Działu V ustawy regulują między innymi zakres obowiązków wskazanych organów NFZ, których brzmienie nakazuje przyjąć, iż jest to katalog zamknięty, chyba że przepis szczególny stanowiłby inaczej.
Przepisy ustawy nie wymieniają jako znajdującej w przepisach prawnych podstawy formy rozstrzygnięcia określonej jako „zalecenia”. Wobec tego temu pojęciu należy przypisać jedynie słownikowe znaczenie, które dotyczy uznania czegoś za wskazane i korzystne w danej sytuacji. Z tych też względów nie można uznać, aby opublikowane przez Centralę NFZ zalecenie mogło determinować wiążące działania po stronie podmiotów leczniczych. Na potwierdzenie tejże tezy należy przywołać dalszą treść zaleceń, która mówi o tym, iż:
„(…) Jednocześnie wskazujemy, że w każdym przypadku odroczenia terminu udzielenia świadczenia, należy indywidualnie ocenić oraz wziąć pod uwagę uwarunkowania i ryzyka dotyczące stanu zdrowia pacjentów, a także prawdopodobieństwo jego pogorszenia i potencjalne skutki.”
W związku z tym należy stwierdzić, iż Centrala NFZ deleguje ciężar podjęcia decyzji o odroczeniu / wstrzymania zabiegów planowych na lekarza prowadzącego danego pacjenta, decyzyjnego w zakresie kierowania pacjentów na zabiegi operacyjne (w praktyce najpewniej dotyczy to Kierowników Klinik / Oddziałów).
Przy podejmowaniu tychże decyzji należy mieć na względzie przede wszystkim możliwe do powstania w przyszłości konsekwencje związane z odroczeniem zabiegu operacyjnego planowego, mające ewentualny wpływ na pogorszenie stanu zdrowia.
Niezwykle istotne jest, iż przedmiotowe zalecenia w żaden sposób nie zwalniają lekarzy / personelu medycznego od ciężaru ponoszenia odpowiedzialności cywilnej lub karnej z tytułu popełnianie błędu medycznego.
Odpowiedzialność cywilną lub karną można bowiem przypisać nie tylko za działanie, lecz również za zaniechanie, które polega na niewykonywaniu określonego działania, gdy na danym podmiocie (na przykład lekarzu) ciążyła powinność i możliwość jego podjęcia. Przedmiotem rozstrzygnięcia przy tego rodzaju sprawach jest ustalenie przyczyn dla których nie doszło do planowanego zabiegu, stanu zdrowia pacjenta w momencie podejmowania decyzji o odroczeniu zabiegu, należytej staranności w zakresie dokonanej diagnozy, oceny możliwych do powstania skutków związanych z przeniesieniem terminu zabiegu, związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy pogorszeniem stanu zdrowia (powstałym uszczerbkiem na zdrowiu) lub ewentualną śmiercią a decyzją o odroczeniu wykonania zabiegu.
Należy przypomnieć również o nadal obowiązującej tak zwanej „klauzuli dobrego samarytanina”, wprowadzonej w życie na mocy art. 24 Ustawy z dnia 28 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-19 (Dz. U. poz. 2112 z późn. zm.). Od wprowadzenia wskazanego przepisu w życie nie upłynęło tyle czasu, aby móc powołać się na stanowisko wynikające z orzecznictwa czy rzeczywiście klauzula ma powodzenie w praktyce i jest stosowana przez organy ścigania. Wszystko oczywiście zależy od okoliczności danej sprawy.
Konkludując, należy podkreślić raz jeszcze iż stosowanie zalecenia Centrali NFZ w sprawie odraczania terminów zabiegów planowych stanowi indywidualną decyzję lekarską podjętą na podstawie analizy stanu zdrowia konkretnego pacjenta.
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
Sprawdź pełną ofertę ubezpieczeń dla zawodów medycznych oraz ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy.
