data publikacji: 2022-08-05
Względem tego, co ma się znaleźć w treści formularza decyduje tak naprawdę cały system przepisów z zakresu prawa medycznego – w tym w szczególności przepisy ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz przepisy ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty. Z prawnego punktu widzenia odebranie od pacjenta zgody na zabieg jest czynnością o wiele dalej idącą i wysoce bardziej formalną niż złożenie jakiegokolwiek innego oświadczenia woli. Czynność ta ma zabezpieczać nie tylko interes pacjenta, lecz również interes lekarza. Należy podkreślić, że przeprowadzenie zabiegu bez zgody jest skodyfikowane w Kodeksie Karnym jako przestępstwo.
Podmioty lecznicze powinny ze szczególną starannością dbać o to, aby względem wszystkich wykonywanych procedur związanych z istotnym ryzykiem powikłań, takich jak zabiegi operacyjne, a także niektóre zabiegi diagnostyczne i terapeutyczne były stosowane formularze dotyczące wyrażenia zgody pacjenta na ich przeprowadzenie.
Szczególnego podkreślenia wymaga fakt, że o treści tychże formularzy decyduje wyłącznie dany podmiot leczniczy.
Zgodnie z Obwieszczeniem Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2010 r. w sprawie standardów akredytacyjnych w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych oraz funkcjonowania szpitali, przed odebraniem pisemnej zgody na zabieg pacjentowi powinna być udzielona informacja (wskazują na to również przepisy ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty). Tym samym, cyt. Zgodnie z treścią Obwieszczenia (…): „Podstawą świadomego wyrażenia zgody jest uzyskanie zrozumiałej informacji. Informacja powinna dotyczyć:
Dalej Minister Zdrowia w Obwieszczeniu wskazuje, że cyt. „Pacjent powinien być również poinformowany o skutkach odmowy i niepodjęcia proponowanego leczenia czy diagnostyki. Z wyjątkiem sytuacji szczególnych (np. pacjent nieprzytomny), wyrażenie świadomej zgody warunkuje wykonanie określonego zabiegu lub procedury. Na formularzu zgody wymagany jest podpis pacjenta, jak również podpis lekarza, który udziela informacji. Zaleca się opracowanie pisemnej informacji dla pacjenta na temat wykonywanych zabiegów i procedur. Odmowę lub brak możliwości uzyskania świadomej zgody należy odnotować w historii choroby.”
Powyższe nie oznacza, że całość informacji – ta udzielona słownie, w tym o zakresie (de facto katalogu) powikłań powinna zostać co do słowa przeniesiona na papier i odnotowana w treści formularza zgody. Z formularza powinno jednak wynikać to, że taka informacja została pacjentowi udzielona, może to nastąpić na przykład za pomocą formuły:
„oświadczam, że zostałem pouczony o możliwych zagrożeniach i powikłaniach mogących wystąpić podczas zabiegu.”
Istotnym jest aby na formularzu zgody prócz zgody pacjenta znajdował się również podpis lekarza udzielającego pouczenia terapeutycznego i odbierającego od pacjenta przedmiotową zgodę. Przepisy nie sankcjonują kwestii, czy obowiązkiem jest to aby pouczenia dokonywał ten sam lekarz, który następnie będzie przeprowadzał zabieg. Należałoby to jednak ocenić jako de facto pożądaną dobrą praktykę postępowania.
Zakres informacji, które powinny być ponadto przekazane pacjentowi, zwłaszcza podczas pouczenia terapeutycznego podczas którego odbierana jest zgoda na zabieg regulują
Art. 9. ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta w brzmieniu:
Oraz
Art. 31. Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty:
Ponadto istotnym jest podkreślenie, że pacjent ma prawo zadawania pytań podczas pouczenia terapeutycznego, zaś lekarz ma obowiązek udzielenia na nie odpowiedzi. To również powinno znaleźć się w formularzu zgody na zabieg, np. poprzez formułę: „Oświadczam, że miałem możliwość zadawania pytań na które otrzymałem wyczerpujące odpowiedzi.”
Należy pamiętać o tym, że w przypadku wystąpienia następczych komplikacji lub powikłań u pacjenta w ewentualnym sporze sądowym w sprawie cywilnej lub karnej formularz na którym pacjent udzielił zgody na poddanie go danemu zabiegowi odgrywa bardzo często decydującą rolę.
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach