data publikacji: 2022-11-10
W praktyce bardzo często ze strony personelu medycznego, zwłaszcza lekarzy zadawane są pytania dotyczące możliwości odmowy leczenia pacjenta, który swoim zachowaniem narusza normy etyczne powszechnie przyjęte w stosunkach właściwych dla relacji pacjent – lekarz. Zachowania te zazwyczaj dotyczą ubliżania lekarzom, jawnemu poddawaniu w wątpliwość kierowanych zaleceń, metod i sposobów leczenia, a także nieprzestrzegania regulaminu wewnętrznego oddziału, nieprzestrzegania zaleceń lekarskich, itd.
Warto przypomnieć, że prawa pacjenta mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Katalog tych praw obowiązuje tak w publicznej jak i prywatnej opiece zdrowotnej, w tym w gabinetach lekarskich.
Nie oznacza to jednak, że
Art. 38.
1. Lekarz może nie podjąć lub odstąpić od leczenia pacjenta, o ile nie zachodzi przypadek, o którym mowa w art. 30, z zastrzeżeniem ust. 3.
2. W przypadku odstąpienia od leczenia, lekarz ma obowiązek dostatecznie wcześnie uprzedzić o tym pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna faktycznego i wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym.
3. Jeżeli lekarz wykonuje swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, może nie podjąć lub odstąpić od leczenia, jeżeli istnieją poważne ku temu powody, po uzyskaniu zgody swojego przełożonego.
4. W przypadku odstąpienia od leczenia lekarz ma obowiązek uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej.
W świetle powyższego przepisu należy podkreślić, że „prawo do odmowy leczenia” przysługuje na tej podstawie wyłącznie lekarzowi, nie zaś podmiotowi leczniczemu jako osobie prawnej. Aby móc stwierdzić, że nie doszło do naruszenia prawa pacjenta polegającego na prawie do udzielania mu świadczeń zdrowotnych powinny zostać spełnione wszystkie przesłanki wskazane w powyżej zacytowanym przepisie. Spełnienie tych przesłanek jest szczególnie istotne względem lekarza udzielającego świadczeń na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby (ust. 3). Zgoda przełożonego na odmowę podjęcia leczenia lub odstąpienie od niego jest obligatoryjna i niezbędna celem skuteczności możliwości skorzystania przez lekarza z tego prawa. Przesłanka „poważnych ku temu powodów” powinna być każdorazowo oceniana indywidualnie.
Względem opisywanego powyżej postępowania należy odesłać czytelników do publikacji prezentowanej przez Rzecznika Praw Pacjenta, udostępnionej na jego stronie internetowej, to jest: „Poradnik dobrej komunikacji – praktyczne wskazówki i podpowiedzi dla pracowników placówek medycznych”. We wskazanej publikacji, zostaje podkreślone również i to, że „pracownica / pracownik placówki medycznej ma prawo do odmówienia współpracy pacjentom, których zachowanie narusza normy współżycia społecznego i prawa pracowników”.
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
