data publikacji: 2023-02-24
12 lutego 2023 Komisja Etyki Lekarskiej Naczelnej Rady Lekarskiej podjęła stanowisko w sprawie zjawiska komercyjnego wystawiania recept i zwolnień lekarskich.
Jak wskazano, Komisja Etyki Lekarskiej dokonała analizy wielu przykładów oferowanych w Internecie usług sprzedaży recept i wystawiania zwolnień lekarskich.
Sektor ochrony zdrowia dzieli się na publiczny jak i prywatny, czyli komercyjny. Jednakże podkreślić należy, że względem każdego z nich osoba zgłaszająca się ma zawsze status pacjenta.
Pomimo tego, że względem sektora prywatnego, istnieje swoboda decyzji wyboru podmiotu oraz obowiązek udzielenia zapłaty za wykonane świadczenie (o ile podmiot nie ma zawartej umowy z płatnikiem świadczeń na określony zakres), status pacjenta jest niepodważalny, a co za tym idzie przysługują mu te same prawa i obowiązki analogiczne jak w sektorze publicznym.
Na tym jednak nie koniec analogii, kwestia zachowania należytej staranności jak i przestrzeganie ogólnie obowiązujących norm dotyczących obowiązków i praw dotyczą również personelu medycznego udzielającego świadczeń w sektorze prywatnym.
Komisja Etyki Lekarskiej w opublikowanym stanowisku poruszyła kwestię oceny dopuszczalności wystawiania recept i zwolnień lekarskich na żądanie pacjenta zgłaszającego się do lekarza w ramach prywatnego sektora ochrony zdrowia lub też działającego za pośrednictwem stron internetowych dotyczących odpłatnej realizacji usług medycznych – w tym oczywiście wystawiania recept i zwolnień lekarskich.
Jak wskazała Komisja Etyki Lekarskiej, wystarczającymi czynnościami po stronie użytkownika względem uzyskania w sposób komercyjny recepty lub zwolnienia lekarskiego jest:
1) wypełnienie krótkiej ankiety niespełniającej kryterium badania podmiotowego i sugerującej pacjentowi objawy,
2) czynnością uruchamiającą procedurę otrzymania dokumentu jest dokonanie płatności,
3) pacjent nie ma jakiegokolwiek kontaktu z lekarzem,
4) oferty wystawiania recept i zwolnień służą jedynie ich odpłatnej sprzedaży, noszą cechy reklamy i np. oferują specjalne zniżki za wypełnienie ankiety,
5) finalizacja otrzymania usługi jest zgodnie z ofertą, niezwykle krótką (3-5 minutową)usługą sugerującą niedochowanie należytej staranności,
6) pacjent nie był wcześniej badany i leczony przez danego lekarza wystawiającego receptę bądź zwolnienie na żądanie.
Przede wszystkim wskazać należy, że realizacja wystawienia recepty lub zwolnień lekarskich na „żądanie” danej osoby, lub zgodnie z powyższą instrukcją stanowi naruszenie norm ogólnych, i tak:
|
WYSTAWIENIE ZWOLNIENIA LEKARSKIEGO
|
WYSTAWIENIE RECEPTY
|
|
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r.
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1732 z późn. zm.).
|
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1731 z późn. zm.).
|
|
Art. 55
1. Zaświadczenie lekarskie jest wystawiane zgodnie ze wzorem ustalonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego udostępnionego bezpłatnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w formie dokumentu elektronicznego podpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo z wykorzystaniem sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych dostępnego w systemie teleinformatycznym udostępnionym bezpłatnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
2. Wystawiający zaświadczenie lekarskie przekazuje zaświadczenie lekarskie na elektroniczną skrzynkę podawczą Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
3. Zaświadczenie lekarskie zawiera:
1) identyfikator i datę wystawienia zaświadczenia lekarskiego;
2) dane ubezpieczonego: pierwsze imię, nazwisko, numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności, zwany dalej "numerem PESEL", albo serię i numer paszportu i datę urodzenia, jeżeli nie nadano numeru PESEL, oraz adres miejsca pobytu ubezpieczonego w czasie trwania niezdolności do pracy;
3) dane płatnika składek: numer identyfikacji podatkowej, zwany dalej "NIP", lub numer PESEL albo serię i numer paszportu, jeżeli nie ma obowiązku posługiwania się NIP i nie nadano numeru PESEL, oraz rodzaj identyfikatora płatnika składek;
4) imię, nazwisko i numer prawa wykonywania zawodu wystawiającego zaświadczenie lekarskie oraz adres miejsca udzielania świadczeń zdrowotnych;
5) okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy, w tym okres pobytu w szpitalu;
6) informacje o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłku chorobowego lub jego wysokość, zgodnie z art. 7 pkt 2, art. 8, art. 9 ust. 2, art. 11 ust. 2 pkt 1 i art. 16, podane z zastosowaniem kodów literowych, o których mowa w art. 57 ust. 1;
7) wskazania lekarskie - odpowiednio: chory powinien leżeć albo chory może chodzić;
8) okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad chorym członkiem rodziny, datę urodzenia tego członka rodziny i stopień jego pokrewieństwa lub powinowactwa z ubezpieczonym;
9) numer statystyczny choroby ubezpieczonego ustalony według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych;
10) oznaczenie instytucji, w której ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia.
4. Orzekanie o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby, pobytu w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne lub o konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny:
1) następuje po przeprowadzeniu bezpośredniego badania stanu zdrowia ubezpieczonego lub chorego członka rodziny;
2) jest dokumentowane w dokumentacji medycznej na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.
|
Art. 42
1. Lekarz orzeka o stanie zdrowia określonej osoby po uprzednim, osobistym jej zbadaniu lub zbadaniu jej za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, a także po analizie dostępnej dokumentacji medycznej tej osoby.
2. Lekarz może, bez dokonania badania pacjenta, wystawić receptę niezbędną do kontynuacji leczenia oraz zlecenie na zaopatrzenie w wyroby medyczne jako kontynuację zaopatrzenia w wyroby medyczne, jeżeli jest to uzasadnione stanem zdrowia pacjenta odzwierciedlonym w dokumentacji medycznej.
3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, recepty lub zlecenia, a w przypadku recepty w postaci elektronicznej - wydruk, o którym mowa w art. 96b ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2021 r. poz. 1977 i 2120 oraz z 2022 r. poz. 830, 974, 1095 i 1344), mogą być przekazane:
1) przedstawicielowi ustawowemu pacjenta albo osobie upoważnionej przez pacjenta do odbioru recepty lub zlecenia, a w przypadku wystawienia recepty w postaci elektronicznej - wydruku;
2) osobie trzeciej, jeżeli pacjent oświadczy podmiotowi udzielającemu świadczeń zdrowotnych, że recepty lub zlecenia, a w przypadku recepty w postaci elektronicznej - wydruk mogą być odebrane przez osoby trzecie bez szczegółowego określania tych osób.
4. Upoważnienie lub oświadczenie, o których mowa w ust. 3, odnotowuje się w dokumentacji medycznej pacjenta albo dołącza do tej dokumentacji.
5. Informacje o wystawieniu recepty lub zlecenia, o których mowa w ust. 2, zamieszcza się w dokumentacji medycznej pacjenta. Informację o osobie, której przekazano taką receptę lub zlecenie, odnotowuje się w dokumentacji medycznej pacjenta albo dołącza do tej dokumentacji.
|
Naruszenie powyższych norm, zgodnie zresztą ze stanowiskiem Komisji Etyki Lekarskiej może determinować pociągnięcie lekarza do odpowiedzialności zawodowej i wywodzić wobec niego naruszenie przepisów Kodeksu Etyki Lekarskiej, to jest:
1) art. 8 – w zakresie niedochowania należytej staranności i nie poświęcenia pacjentowi należytego czasu,
2) art. 9 – w zakresie określenia wyjątków, kiedy porada może być udzielona na odległość,
3) art. 10 – w zakresie wykraczania poza umiejętności zawodowe w sytuacji wystawiania zaświadczeń spoza posiadanej specjalności lekarskiej,
4) art. 11 – w zakresie braku dbałości o odpowiednią jakość opieki nad pacjentem,
5) art. 40 – w zakresie wydawania zaświadczeń bez osobistego badania i / lub odpowiedniej dokumentacji.
Postępowanie jednak wobec lekarza wystawiającego w drodze komercyjnej, zgodnie z powyższą treścią zwolnień lekarskich i recept może determinować dalsze konsekwencje, również zależne od skutku, do którego działania te mogą doprowadzić. Niewykluczone tym samym jest pociągnięcie lekarza do odpowiedzialności karnej. W kontekście wystawiania recept, z pominięciem chociażby badania, skutki takiego działania mogą wywodzić zarzut narażenia pacjenta na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, uszczerbek na zdrowia, a i nawet nieumyślne spowodowanie śmierci.
Odnosząc się zaś do możliwej odpowiedzi karnej za wystawienie zwolnienia lekarskiego z naruszeniem powyżej wskazanego przepisu, czyn taki zostałby zakwalifikowany jako przestępstwa kwalifikowane z art. 271 Kodeksu Karnego.
Art. 271 Kodeksu Karnego
§1. Funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§3. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Autorka:
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
Warto wiedzieć:
Sprawdź ubezpieczenia dedykowane dla:
