data publikacji: 2022-12-06
Definicja legalna „niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej” funkcjonowała na bazie przepisów ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, którą zastąpiła ustawa o działalności leczniczej. W okresie tych zmian, do ustawy o działalności leczniczej włączono przepis art. 205 wskazujący na to, że, z dniem wejścia w życie ustawy niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej stają się przedsiębiorstwami podmiotów leczniczych.
W kontekście zatem umówienia obowiązkowego ubezpieczenia oc niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej należy wskazać, że zastosowanie znajdą dokładnie te same przepisy, które dotyczą ogółem podmiotów leczniczych (w tym samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej).
System opieki zdrowotnej w Polsce dzieli się na sektor publiczny, czyli w którym działalność lecznicza jest finansowana ze środków publicznych, jak i na prężnie rozwijający się sektor prywatny w którym działalność ta wykonywana jest prywatne. Dany podmiot z sektora prywatnego może również udzielać świadczeń opieki zdrowotnej w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, o ile posiada umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia na dany zakres.
W przypadku zarówno sektora publicznego jak i prywatnego świadczenia działalność lecznicza jest wykonywana przez podmioty lecznicze, którymi zgodnie z przepisami ustawy o działalności leczniczej są:
1.) przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2021 r. poz. 162 i 2105 oraz z 2022 r. poz. 24) we wszelkich formach przewidzianych dla wykonywania działalności gospodarczej, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej,
2.) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
3.) jednostki budżetowe, w tym państwowe jednostki budżetowe tworzone i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej lub położną podstawowej opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1050),
4.) instytuty badawcze, o których mowa w art. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1383 oraz z 2021 r. poz. 1192 i 2333),
5.) fundacje i stowarzyszenia, których celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia i których statut dopuszcza prowadzenie działalności leczniczej,
6.) posiadające osobowość prawną jednostki organizacyjne stowarzyszeń, o których mowa w pkt 5,
7.) osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania,
8.) jednostki wojskowe
- w zakresie, w jakim wykonują działalność leczniczą.
Za działalność leczniczą zaś rozumie się udzielanie świadczeń zdrowotnych. Jak wskazują przepisy, świadczenia te mogą być udzielanie za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Poza powyższym, działalność lecznicza może polegać również na promocji zdrowia, realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia, w tym wdrażaniem nowych technologii medycznych oraz metod leczenia.
Każdy podmiot leczniczy, bez względu na formę prawną ma obowiązek spełniać następujące warunki:
1.) posiadać pomieszczenia lub urządzenia, odpowiadające wymaganiom określonym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia określającym szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą, kierując się potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentów, a także rodzajem wykonywanej działalności i zakresem udzielanych świadczeń zdrowotnych;
2.) używać i utrzymywać wyroby medyczne, wyposażenie wyrobów medycznych, wyroby medyczne do diagnostyki in vitro, wyposażenie wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro, aktywne wyroby medyczne do implantacji oraz systemy lub zestawy zabiegowe zgodnie z wymaganiami ustawy z dnia 7 kwietnia 2022 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. poz. 974);
3.) zapewniać udzielanie świadczeń zdrowotnych wyłącznie przez osoby wykonujące zawód medyczny oraz spełniające wymagania zdrowotne określone w odrębnych przepisach;
4.) zawrzeć umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej.
Nie ważne zatem, czy podmiot leczniczy wykonuje działalność leczniczą, a także i ściślej określone: udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, w ramach publicznego ubezpieczenia zdrowotnego mając zawarte umowy z Narodowym Funduszem zdrowia, czy też w sposób zupełnie komercyjny, zawsze ma obowiązek posiadać ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej.
Zgodnie z przepisami umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody będące następstwem udzielania świadczeń zdrowotnych albo niezgodnego z prawem zaniechania udzielania świadczeń zdrowotnych obowiązek ubezpieczenia powstaje najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia wykonywania działalności leczniczej. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych w porozumieniu z innymi właściwymi organami, określa w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej oraz minimalną sumę gwarancyjną, biorąc pod uwagę rodzaje działalności leczniczej i rodzaje podmiotów wykonujących tę działalność.
A tak właściwie to po co to ubezpieczenie w sektorze prywatnym?
Proszę pamiętać, że zarówno w podmiocie z sektora publicznego jak i prywatnego personel lekarski udziela świadczeń opieki zdrowotnej pacjentowi. Orzecznictwo potwierdza, że nawet w przypadku gdy dana osoba otrzymuje na swoją rzecz świadczenia opieki zdrowotnej, których koszt jest zobowiązana ponieść z własnych środków, jest ona zawsze pacjentem, nigdy klientem. Zatem chronią ją takie same prawa jak i każdego innego pacjenta. A co za tym idzie, może ona również występować przeciwko danemu podmiotowi leczniczemu z roszczeniami analogicznymi jak chociażby przeciwko samodzielnym publicznym zakładom opieki zdrowotnej.
Zasady odpowiedzialności cywilnej, w przypadku niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej (pozostańmy dla uproszczenia przy tej nomenklaturze) kształtują się również tak samo jak w przypadku sektora publicznego. Podstawy odpowiedzialności zależą od formy na podstawie której dana osoba udziela świadczeń zdrowotnych, to jest czy jest to umowa o pracę czy tez umowa cywilnoprawna. W przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę zastosowanie znajduje artykuł 430 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że:
Art. 430 Kodeksu Cywilnego
Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności.
Dla przykładu warto przywołać fragment treści uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2016 roku, sygnatura akt II CSK 517/15, w którym Sąd Najwyższy wskazał, że:
(…) w wypadku lekarza, przewidziany w art. 430 k.c. "obowiązek stosowania się do wskazówek" powierzającego nie dotyczy, i nie może dotyczyć, samej istoty działań leczniczych, tj. postawienia diagnozy i stosowanej terapii. W grę może zatem wchodzić określony stopień podporządkowania lekarza typu organizacyjno - technicznego. W rozpoznawanej sprawie dotyczyło to zapewnienia przez pozwaną spółkę pomieszczenia, sprzętu i leków oraz miejsca i czasu przeprowadzenia zabiegu operacyjnego, a także zorganizowania całego zespołu operacyjnego. W tym zakresie pozwany lekarz nie miał samodzielności i był zdany na działania organizatorskie pozwanej spółki. W takiej zaś sytuacji, jak to uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 stycznia 2011 r., IV CSK 308/10 (OSNC 2011 Nr 10, poz. 116) należy przyjąć istnienie organizacyjnego podporządkowania lekarza, które usprawiedliwia co do zasady odpowiedzialność na podstawie art. 430 k.c. niepublicznego zakładu opieki zdrowotne za szkodę wyrządzoną z winy tego lekarza. W aprobującej glosie do tego orzeczenia wskazano, że zakład ten nie ponosiłby odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez lekarza, gdyby ten był w pełni niezależnym kontrahentem. Byłoby zaś tak w przypadku, gdyby wynajmował salę operacyjną i sprzęt do przeprowadzanego zabiegu operacyjnego. W rozpoznawanej zaś sprawie lekarz działał w strukturze organizacyjnej pozwanego zakładu leczniczego i - siłą rzeczy - był od tej struktury uzależniony. (…).
W przypadku zaś udzielania świadczeń zdrowotnych na podstawie umowy cywilnoprawnej, zastosowanie znajduje art. 33 ustawy o działalności leczniczej, zgodnie z którym:
Art. 33 Ustawy o działalności leczniczej
W przypadku wykonywania działalności leczniczej przez:
1) lekarza w ramach indywidualnej praktyki lekarskiej wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład albo indywidualnej specjalistycznej praktyki lekarskiej wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład albo
2) pielęgniarkę w ramach indywidualnej praktyki pielęgniarki wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład albo indywidualnej specjalistycznej praktyki pielęgniarki wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład, albo
3) fizjoterapeutę w ramach indywidualnej praktyki fizjoterapeutycznej wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład
– odpowiedzialność za szkody będące następstwem udzielania świadczeń zdrowotnych albo niezgodnego z prawem zaniechania udzielania świadczeń zdrowotnych ponoszą solidarnie odpowiednio lekarz i podmiot leczniczy albo pielęgniarka i podmiot leczniczy, albo fizjoterapeuta i podmiot leczniczy.
Podsumowując należy wskazać, że posiadanie ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej to nie tylko spełnienie ustawowego obowiązku, lecz przede wszystkim ochrona, bowiem należy pamiętać o skali roszczeń pacjentów, która niestety ciągle wzrasta.
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
