data publikacji: 2022-10-28
W serwisach informacyjnych dotyczących rynku systemu ochrony zdrowia znów zaktualizował się temat projektu ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta, której pierwotne brzmienie podlegało bardzo intensywnym konsultacjom w lipcu ubiegłego roku.
Aktualnie projekt ustawy przeszedł gruntowną zmianę. Przede wszystkim odstąpiono od kategoryzacji szpitali, który to wątek został bardzo skrytykowany podczas konsultacji publicznych. Począwszy od 14 października br. projekt ustawy (po zmianach j.w.) podlega on pracom w ramach Komisji Prawniczej (etap Rządowego Procesu Legislacyjnego, poprzedzający złożenie projektu ustawy do Sejmu). Dla zainteresowanych tokiem prac wskazać należy link celem śledzenia dalszych losów projektu:
https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12349305/katalog/12804539#12804539
Projekt ustawy zakłada (ponownie) reorganizację działalności podmiotów leczniczych celem zagwarantowania jak najwyższej jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych poprzez instrumenty określone na mocy tejże ustawy.
W niniejszym jednak artykule skupimy się nad nowo proponowaną w drodze wskazanego projektu drogę dochodzenia roszczeń przez pacjentów oraz skutkami dla podmiotów leczniczych wobec wprowadzenia nowych mechanizmów.
Projekt ustawy przewiduje uchylenie w całości rozdziału 13a ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, co oznacza tym samym likwidację Komisji Wojewódzkich ds. Orzekania o Zdarzeniach Medycznych. Liczne stanowiska odnoszące się merytorycznie do zasadności istnienia tej instytucji stanowiły bowiem zgodnie i jednoznacznie, że ich działalność nie osiągnęła zamierzonych celów dla których instytucja ta została powołana, jak i to, że działalność komisji w żaden sposób nie przyczyniła się do odciążenia sądów powszechnych orzekających w sprawach o błędy medyczne.
Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta normuje definicję legalną pacjenta stanowiąc, że jest to osoba zwracająca się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystająca ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny. Tym samym należy uznać, że za pacjenta należy uznać osobę, która zwraca się o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnych zarówno w ramach świadczeń finansowanych ze środków publicznych jak i poprzez sektor prywatnej ochrony zdrowia.
Wobec powyższego, pacjentowi przysługuje jednakowy katalog praw jak i ich ochrona zarówno w sektorze prywatnym jak i publicznym. Jest to bardzo istotna uwaga, szczególnie w kontekście planowanych zmian w prawie o których będzie mowa poniżej.
Projekt ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta, jak to było wskazane powyżej zakłada likwidację Wojewódzkich Komisji ds. Orzekania o Zdarzeniach Medycznych. Warto przypomnieć, że przedmiotem rozstrzygnięcia Komisji od początku ich wejścia w życie jest to, czy dane zdarzenie należy uznać za zdarzenie medyczne, czy też nie.
Postępowanie przed Komisją jest dwuinstancyjne. W razie wydania orzeczenia uznającego, że dane zdarzenie jest zdarzeniem medycznym, podmiot leczniczy winien skierować do wnioskodawcy propozycję zadośćuczynienia wskazując określoną przez siebie kwotę. W przypadku, gdy podmiot posiada ubezpieczenie od zdarzeń medycznych, kwota ta była wypłacana z polisy, jeżeli zaś podmiot leczniczy takiego ubezpieczenia nie posiadał, w razie akceptacji propozycji przez wnioskodawcę, kwota ta była pokrywana ze środków własnych podmiotu leczniczego.
Oczywiście, z punktu zarówno ekonomicznego jak i strategicznego najbardziej „opłacalnym” dla podmiotów leczniczych było proponowane niskich kwot zadośćuczynienia, co w dalszej konsekwencji doprowadzało do odmów ich przyjęcia przez wnioskodawców i kierowania przez nich (w niedalekiej przyszłości) pozwów o zapłatę do sądów powszechnych, gdzie wobec podmiotów leczniczych była już aktualna ochrona ubezpieczeniowa wynikająca z obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej.
W zamian za likwidację Wojewódzkich Komisji ds. Orzekania o Zdarzeniach Medycznych, projekt ustawy zakłada stworzenie nowego trybu postępowania o charakterze pozasądowym, pozwalającym na zaspokojenie roszczeń pacjentów – postępowanie w sprawie świadczenia kompensacyjnego.
Projekt ustawy normuje definicję legalną „zdarzenia niepożądanego” wskazują, że jest to zdarzenie zaistniałe w trakcie lub w efekcie udzielania świadczeń opieki zdrowotnej:
– których z wysokim prawdopodobieństwem można było uniknąć w przypadku udzielenia świadczenia zgodnie z aktualną wiedzą medyczną albo zastosowania innej dostępnej metody diagnostycznej lub leczniczej, chyba że doszło do dających się przewidzieć normalnych następstw zastosowania metody, na którą pacjent wyraził zgodę (powikłanie).
Warto zaznaczyć przy okazji, że przepisy prawa jednocześnie nie normują definicji legalnej „błędu medycznego”, która to wynika jedynie z doktryny i orzecznictwa.
Wniosek o przyznanie świadczenia kompensacyjnego będzie mógł złożyć pacjent, a w przypadku jego śmierci spadkobiercy. Wniosek będzie można złożyć w terminie 1 roku od dnia, w którym wnioskodawca dowiedział się o zakażeniu, uszkodzeniu ciała lub rozstroju zdrowia albo o śmierci pacjenta, jednakże termin nie będzie mógł być dłuższy niż 3 lata od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie skutkujące zakażeniem, uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia albo śmiercią pacjenta. Wniosek ma być składany do Rzecznika Praw Pacjenta przy którym ma działać specjalnie powołany Zespół do rozpatrywania tychże spraw.
Przy Rzeczniku Praw Pacjenta ma działać Zespół ds. Świadczeń z Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych, do zadań którego ma należeć wydawanie w toku postępowania w sprawie świadczenia kompensacyjnego opinii w przedmiocie wystąpienia zdarzenia medycznego i jego skutków. W skład Zespołu rozpoznającego sprawę ma wchodzić 9 członków. Zespół ma mieć charakter opiniodawczy. Rzecznik Praw Pacjenta, po uzyskaniu opinii Zespołu, ma wydawać decyzję administracyjną w sprawie przyznania świadczenia kompensacyjnego i ustalenia jego wysokości albo odmowy przyznania świadczenia kompensacyjnego.
Zgodnie z projektowanymi przepisami, decyzja Rzecznika Praw Pacjenta ma określać wysokość świadczenia kompensacyjnego.
Projekt ustawy przewiduje, że wysokość świadczenia kompensacyjnego z tytułu jednego zdarzenia medycznego w odniesieniu do jednego wnioskodawcy ma wynosić w przypadku:
W terminie 30 dni od dnia doręczenia prawomocnej i ostatecznej decyzji Rzecznika Praw Pacjenta, w której przyznano świadczenie kompensacyjne i ustalono jego wysokość, wnioskodawca składa Rzecznikowi oświadczenie o przyjęciu świadczenia kompensacyjnego lub o rezygnacji ze świadczenia. Tym samym podmiot leczniczy nie będzie mieć żadnego wpływu na wysokość proponowanej kwoty. Złożenie oświadczenia o przyjęciu świadczenia kompensacyjnego ma być równoznaczne ze zrzeczeniem się przez wnioskodawcę wszelkich roszczeń o odszkodowanie, rentę oraz zadośćuczynienie pieniężne mogących wynikać ze zdarzenia medycznego w zakresie szkód , które ujawniły się do dnia złożenia wniosku.
Przepisy wskazują wprost, że świadczenie kompensacyjne będzie wypłacane w terminie 14 dni od dnia złożenia oświadczenia o przyjęciu świadczenia kompensacyjnego wynikającego z prawomocnej i ostatecznej decyzji.
W oparciu o rosnącą skalę skarg pacjentów, jak wskazują na to coroczne raporty Rzecznika Praw Pacjenta, z perspektywy praktyka, oceniam, że liczba kierowanych wniosków celem uzyskania świadczenia kompensacyjnego będzie znacznie większa, niż wniosków do Wojewódzkich Komisji ds. Orzekania o Zdarzeniach Medycznych.
Należy przy tym zastrzec, że projektowane przepisy ustawy zakładają że środki orzeczone tytułem świadczenia kompensacyjnego maja być wypłacane z planowanego do utworzenia Funduszu Kompensacyjnego, którego dysponentem ma być Rzecznik Praw Pacjenta. Przepisy projektu ustawy nie wskazują, czy w razie uznania w drodze decyzji zaistnienia zdarzenia medycznego, a tym samym przyznania świadczenia kompensacyjnego, Rzecznik Praw Pacjenta będzie mieć regres do podmiotu leczniczego, w którym owe zdarzenie zaistniało. Tym samym, wobec założenia, że taki regres nie będzie przysługiwać rozważeniu podlega zasadność zawierania umów w przedmiocie ubezpieczenia od zdarzeń medycznych i celowości tej instytucji w najbliższej przyszłości.
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
