data publikacji: 2022-11-30
Nowa ustawa o medycynie laboratoryjnej znacząco poprawia sytuację diagnostów laboratoryjnych dodając im nowe uprawnienia. Wskazana ustawa wejdzie w życie z dniem 10 grudnia 2022 r. zastępując tym samym ustawę o diagnostyce laboratoryjnej. Jednakże przepisy końcowe względem niektórych z norm zawartych w nowej ustawie ustalają późniejsze ich wejście w życie - o czym będzie dalej mowa.
Zgodnie z treścią ustawy Diagnostą laboratoryjnym jest osoba, która:
1) rozpoczęła po roku akademickim 2018/2019 studia przygotowujące do wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego, prowadzone zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 68 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2022 r. poz. 574, z późn. zm. 2 ), i uzyskała tytuł zawodowy magistra lub
2) ukończyła w Rzeczypospolitej Polskiej jednolite studia magisterskie na kierunku analityka medyczna lub medycyna laboratoryjna i uzyskała tytuł zawodowy magistra, lub
3) do dnia 31 grudnia 2028 r. ukończyła jednolite studia magisterskie lub studia pierwszego i drugiego stopnia na kierunku biologia, biotechnologia, chemia, farmacja lub weterynaria i uzyskała tytuł zawodowy magistra lub równorzędny oraz ukończyła kształcenie podyplomowe w zakresie analityki medycznej w uczelni, która prowadzi studia na kierunku analityka medyczna, potwierdzone egzaminem, lub
4) do dnia 31 grudnia 2028 r. ukończyła jednolite studia magisterskie lub studia pierwszego i drugiego stopnia na kierunku biologia, biotechnologia, chemia, farmacja lub weterynaria i uzyskała tytuł zawodowy magistra lub równorzędny i rozpoczęła szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie analityki klinicznej, diagnostyki laboratoryjnej, mikrobiologii lub toksykologii, lub
5) posiada dyplom wydany w państwie innym niż państwo członkowskie, uznany w Rzeczypospolitej Polskiej za równoważny z dyplomem uzyskiwanym w Rzeczypospolitej Polskiej, potwierdzającym tytuł zawodowy magistra na kierunku analityka medyczna zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, lub
6) posiada kwalifikacje do wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego uznane w Rzeczypospolitej Polskiej przez Krajową Radę na podstawie przepisów ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1646 oraz z 2022 r. poz. 1616), lub
7) posiada kwalifikacje uzyskane przed dniem 1 stycznia 2021 r. w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, zwanym dalej "Zjednoczonym Królestwem", uznane w Rzeczypospolitej Polskiej przez Krajową Radę na podstawie przepisów ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, lub
8) uzyskała w Rzeczypospolitej Polskiej tytuł zawodowy licencjata na kierunku analityka medyczna, a następnie ukończyła studia drugiego stopnia i uzyskała tytuł zawodowy magistra na kierunku analityka medyczna;
9) posiada pełną zdolność do czynności prawnych;
10) daje dotychczasowym zachowaniem rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego oraz przestrzegania zasad etyki zawodowej;
11) korzysta z pełni praw publicznych;
12) nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
13) posiada stan zdrowia pozwalający na wykonywanie zawodu diagnosty laboratoryjnego;
14) została wpisana do rejestru diagnostów laboratoryjnych, zwanego dalej "rejestrem diagnostów", oraz otrzymała prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego;
15) posiada znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w zakresie koniecznym do wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego.
Ustawa o medycynie laboratoryjnej, wskazuje jednocześnie, że osoba, która ukończyła studia i uzyskała tytuł zawodowy magistra lub równorzędny oraz rozpoczęła szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie analityki klinicznej, diagnostyki laboratoryjnej, mikrobiologii lub toksykologii, w terminie do 31 grudnia 2028 r. uzyskuje kwalifikacje do wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego, jeżeli ukończy to szkolenie specjalizacyjne i uzyska tytuł specjalisty.
Diagnosta laboratoryjny, który uzyskał prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego na podstawie przepisów dotychczasowych (ustawy o diagnostyce laboratoryjnej) zachowuje swoje uprawnienia. Osoba, która na podstawie przepisów dotychczasowych była uprawniona do wykonywania określonych czynności diagnostyki laboratoryjnej, zachowuje te uprawnienia.
Diagnosta laboratoryjny, zgodnie z ustawą o medycynie laboratoryjnej, będzie uprawniony do wykonywania czynności medycyny laboratoryjnej, które obejmują:
1) badania laboratoryjne materiału biologicznego, w szczególności analityczne, mikrobiologiczne, immunologiczne, genetyczne, cytomorfologiczne i toksykologiczne;
2) działania zmierzające do ustalenia zgodności tkankowej;
3) wykonywanie oceny jakości i wartości diagnostycznej badań laboratoryjnych i działań określonych w pkt 2 oraz laboratoryjnej interpretacji i autoryzacji wyników badań laboratoryjnych.
Diagnosta laboratoryjny będzie, bez zmian w tym zakresie, uprawniony do wykonywania wymienionych wyżej czynności samodzielnie, bez nadzoru.
Poza powyżej wskazanym katalogiem dotyczącym czynności określonych mianem czynności medycyny laboratoryjnej, na mocy przepisu szczególnego, diagnosta laboratoryjny będzie posiadał również uprawnienia do:
1) prowadzenia działalności dydaktycznej w uczelniach prowadzących studia na kierunku analityka medyczna oraz badań naukowych i prac rozwojowych w dziedzinie nauk medycznych i nauk o zdrowiu;
2) pobierania od pacjenta materiału biologicznego do badań laboratoryjnych;
3) zatrudnienia w podmiocie leczniczym na stanowisku administracyjnym, na którym wykonuje się czynności związane z przygotowywaniem, organizowaniem lub nadzorem nad udzielaniem świadczeń zdrowotnych;
4) zatrudnienia w podmiotach zobowiązanych do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych w rozumieniu art. 14 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, z późn. zm.) lub urzędach te podmioty obsługujących, w ramach którego wykonuje się czynności związane z przygotowywaniem, organizowaniem lub nadzorem nad udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej;
5) zatrudnienia w urzędach obsługujących organy administracji publicznej, których zakres działania obejmuje nadzór nad czynnościami medycyny laboratoryjnej;
6) sprawowania funkcji z wyboru w organach samorządu diagnostów laboratoryjnych lub wykonywanie pracy na rzecz tego samorządu, w zakresie realizacji jego zadań;
7) pełnienia funkcji kierownika laboratorium;
8) wydawania opinii i orzeczeń z zakresu medycyny laboratoryjnej dla organów ścigania lub wymiaru sprawiedliwości;
9) wykonywania czynności medycyny laboratoryjnej zgodnie ze standardami organizacyjnymi POCT;
10) uczestniczenia w czynnościach związanych z udzielaniem akredytacji oraz przyznawaniem certyfikatów i notyfikacji laboratoriom.
Ustawa o medycynie laboratoryjnej w porównaniu do Ustawy o diagnostyce laboratoryjnej wprowadza normę wskazującą na to, że wykonywanie czynności z zakresu medycyny laboratoryjnej jest wykonywaniem działalności leczniczej. Przepis ten niesie za sobą określone konsekwencje.
Rozszerzenie uprawnień diagnostów laboratoryjnych na mocy ustawy o medycynie laboratoryjnej dotyczy przede wszystkim form wykonywania zawodu. Ustawa bowiem wprowadza zmianę do ustawy o działalności leczniczej, która wejdzie w życie (o czym mowa na wstępie artykułu) z dniem 9 listopada 2023.
Brzmi ona:
Art. 149.
W ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2022 r. poz. 633, 655, 974 i 1079) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 2 w ust. 1 pkt 5 otrzymuje brzmienie:
"5) podmiot wykonujący działalność leczniczą - podmiot leczniczy, o którym mowa w art. 4, oraz lekarza, pielęgniarkę, fizjoterapeutę lub diagnostę laboratoryjnego wykonujących zawód w ramach działalności leczniczej jako praktykę zawodową, o której mowa w art. 5;";
2) w art. 5:
a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
"1. Lekarze, pielęgniarki, fizjoterapeuci i diagności laboratoryjni mogą wykonywać swój zawód w ramach działalności leczniczej na zasadach określonych w ustawie oraz w przepisach odrębnych po wpisaniu do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą, o którym mowa w art. 100.",
b) w ust. 2 w pkt 3 w lit. b dodaje się przecinek i dodaje się pkt 4 w brzmieniu:
"4) diagnosty laboratoryjnego może być wykonywana w formie:
a) jednoosobowej działalności gospodarczej jako indywidualna praktyka diagnosty laboratoryjnego, indywidualna praktyka diagnosty laboratoryjnego wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład,
b) spółki cywilnej, spółki jawnej albo spółki partnerskiej jako grupowa praktyka diagnostów laboratoryjnych";
Bez zmian pozostaje norma ogólna wynikająca z ustawy o działalności leczniczej wskazująca na to, że wykonywanie zawodu w ramach praktyki zawodowej nie jest prowadzeniem podmiotu leczniczego.
Oznacza to tym samym, że diagności laboratoryjni, którzy zdecydują się na wykonywanie zawodu w jednej ze wskazanych form, będą mieli obowiązek złożenia wniosku o wpis do Rejestru Praktyk Zawodowych.
Tym samym należy słusznie założyć wprowadzenie przez Ustawodawcę (co wydaje się być oczywiste w dalszej konsekwencji), iż na diagnostach laboratoryjnych będą spoczywać obowiązki analogiczne jak chociażby w przypadku lekarskich praktyk zawodowych, w tym oczywiście zawarcie obowiązkowej umowy OC.
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
