data publikacji: 2022-11-03
Rosnąca skala roszczeń pacjentów i ich osób bliskich przekłada się nie tylko na ilość skarg i postępowań przed Rzecznikiem Praw Pacjenta, ale i również – niestety – na skalę zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstw kierowanych na Policję lub bezpośrednio do Prokuratury. Z doświadczenia praktyka zauważam tendencję do obniżenia stopnia zaufania do personelu medycznego. Ciężko jest upatrywać źródła tego zjawiska, jednakże z całą pewnością należy wskazać, że każde niepowodzenie medyczne w znaczeniu powikłań lub śmierci pacjenta budzi wątpliwości, czy postępowanie medyczne było prawidłowe, czyli po prostu czy personel nie popełnił jakiegoś błędu.
Ten problem zauważalny jest zwłaszcza jeżeli chodzi o pomoc udzielaną w ramach szpitalnego oddziału ratunkowego, ale również (co wynika chociażby z informacji przekazywanych przez media) dotyczy obszaru położnictwa.
Zatem, jakie kroki są podejmowane po złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
W pierwszej kolejności organy (policja lub osobiście prokurator) powinien przesłuchać osobę składającą zawiadomienie. Następnie gromadzona jest dokumentacja medyczna. Względem tego środka dowodowego najważniejsze są dwie kwestie. Po pierwsze dokumentacja medyczna może zostać wydana wyłącznie na podstawie postanowienia wydanego przez prokuratora. Zdarzają się przypadki kiedy policja zjawia się bezpośrednio w podmiocie leczniczym prosząc o wydanie im dokumentacji medycznej, w takich przypadkach żądanie jest bezskuteczne, o ile nie przedłożą postanowienia wydanego przez prokuratora.
Po drugie, prokurator może zażądać zabezpieczenia dokumentacji elektronicznej, co daje dokładniejszy obraz całego postępowania medycznego. Zabezpieczenie dokumentacji może poprzedzać przesłuchanie świadków, o tym decyduje organ prowadzący postępowanie.
Następnie w toku postępowania przygotowawczego przesłuchiwani są świadkowie. Co do zasady powinny być to osoby, których przesłuchanie ma znaczenie względem przedmiotu postępowania.
Po pierwsze kwestia tajemnicy lekarskiej. Uprawnionym do zwolnienia lekarza od obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej właściwy jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy na wniosek prokuratora. Sąd zwalnia od obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej w drodze wydania postanowienia. Istnieje od tego jednak pewien wyjątek.
Zgodnie bowiem z przepisami ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, w przypadku śmierci pacjenta osoba bliska może wyrazić zgodę na ujawnienie przez lekarza okoliczności chronionych tajemnicą lekarską.
Zatem, przed przystąpieniem do przesłuchania, lekarz winien zapytać (o ile wcześniej nie będzie dysponować taką wiedzą), czy nastąpiło skuteczne zwolnienie go od obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej. Należy pamiętać, że przesłuchanie może prowadzić policja na polecenie prokuratora lub osobiście prokurator prowadzący lub nadzorujący postępowanie.
Istotnym z punktu widzenia ochrony lekarza jest to, że jego sytuacja procesowa może ulec zmianie. To znaczy, że w gdy w toku postępowania organ ścigania poweźmie dostateczne podejrzenie, że doszło do popełnienia czynu zabronionego przez danego lekarza, może on przedstawić lekarzowi zarzuty.
Art. 313 Kodeksu Postępowania Karnego
§1. Jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba, sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza je niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go, chyba że ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju.
§2. Postanowienie o przedstawieniu zarzutów zawiera wskazanie podejrzanego, dokładne określenie zarzucanego mu czynu i jego kwalifikacji prawnej.
§3. Podejrzany może do czasu zawiadomienia go o terminie zaznajomienia z materiałami śledztwa żądać podania mu ustnie podstaw zarzutów, a także sporządzenia uzasadnienia na piśmie, o czym należy go pouczyć. Uzasadnienie doręcza się podejrzanemu i ustanowionemu obrońcy w terminie 14 dni.
§4. W uzasadnieniu należy w szczególności wskazać, jakie fakty i dowody zostały przyjęte za podstawę zarzutów.
W tym momencie lekarz staje się stroną postępowania, a tym samym zyskuje prawo do zapoznawania się z materiałem dowodowym oraz może składać wnioski, w tym dowodowe.
Zazwyczaj do postawienia zarzutów lekarzom dochodzi w momencie zapoznania się przez prokuratora z opinią wydaną przez powołanych w sprawie biegłych, która w swojej treści powinna wskazać uchybienia po stronie personelu, to jest dokładnie je wskazać i ocenić czy było to postępowanie zgodne ze sztuką lekarską, aktualną wiedzą medyczną, itd.
Z punktu widzenia ochrony swoich interesów, w przypadku gdy zostajesz wezwany w charakterze świadka, zaś po Twojej stronie istnieją obawy względem tego, że rzeczywiście mogło dojść do pewnych nieprawidłowości pamiętaj o możliwości ustanowienia pełnomocnika!
Art. 87 Kodeksu Postępowania Karnego
§1. Strona inna niż oskarżony może ustanowić pełnomocnika.
§2. Osoba niebędąca stroną może ustanowić pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu.
§3. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może odmówić dopuszczenia do udziału w postępowaniu pełnomocnika, o którym mowa w § 2, jeżeli uzna, że nie wymaga tego obrona interesów osoby niebędącej stroną.
Na podstawie powyższego artykułu możesz zatem jako świadek ustanowić pełnomocnika w osobie adwokata lub radcy prawnego. Należy jednak pamięć, że prokurator może odmówić jego dopuszczenia do udziału w przesłuchaniu (takie sytuacje jednak mają rzadko kiedy miejsce).
Ze względu na wielość czynności, których wymaga dobro postępowania, może ono trwać nawet rok (mowa o postępowaniu przygotowawczym, czyli etapie poprzedzającym złożenie aktu oskarżenia do sądu). Jest to związane miedzy innymi z czasem oczekiwania na wydanie opinii przez biegłych.
Najczęstszą kwalifikacją w przypadku „błędów medycznych” są przestępstwa kwalifikowane z artykułów:
Art. 155. Kodeksu Karnego
Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Art. 160 Kodeksu Karnego
§1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.
§5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Lekarzu, pamiętaj, że pomimo tego, że powyższe przestępstwa jest objęte karą pozbawienia wolności, są możliwości które wskutek ich zastosowania dają możliwość orzeczenia kary ograniczenia wolności.
Należy pamiętać o tym, że poza odpowiedzialnością karną jest również odpowiedzialność zawodowa. Postępowanie w tym przedmiocie toczyć się może bowiem niezależnie od postępowania karnego.
Na sam koniec istotnym jest nawiązanie do jeszcze jednej kwestii, proszę pamiętać że w postępowaniu karnym podmiot leczniczy jako osoba prawna nie bierze udziału. Jest on jedynie zobowiązany do współpracy z organami ścigania chociażby w zakresie udostępnienia dokumentacji medycznej.
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
