data publikacji: 2022-11-24
Internet jest bez wątpienia najpopularniejszym i de facto najwygodniejszym sposobem wyszukiwania informacji. W kontekście usług medycznych internet służy nie tylko wyszukiwaniu specjalistów, zapisów na wizyty, ale również wymianie opinii pacjentów. Opinie te wyrażane są najczęściej poprzez zamieszczanie komentarzy lub poprzez wystawianie ocen, na portalach społecznościowych lub tych dedykowanych specjalnie branży medycznej.
Oczywistym jest, że wśród tychże komentarzy i opinii zdarzają się również te negatywne. Pojawia się zatem pytanie, czy z tego tytułu lekarzowi przysługuje jakaś ochrona i czy w związku z czym może on wystąpić z jakimś konkretnym roszczeniem. To zależy…
Zacznijmy od sytuacji kiedy lekarz tworzy swój profil lub wprowadza informacje na swój temat (miejsca udzielanych świadczeń, jej formy, cennika, itd.) w portalu, który został utworzony i jest dedykowany branży medycznej. Poprzedzając jednak swoje przystąpienie do takiego źródła informacji koniecznym jest zapoznanie się z regulaminem danego portalu, który powinien być dostępny nie tylko dla użytkowników, którzy zamieścili na nim swoje dane, lecz dla wszystkich.
Najczęściej w tych regulaminach można spotkać zapisy stanowiące o tym, że użytkownicy mają możliwość wystawiania opinii i ocen.
Tym samym należy słusznie założyć, że opinie mogą być tak pozytywne jak i negatywne. Zazwyczaj Usługodawcy prowadzący dany portal zamieszczają w regulaminach również postanowienia dotyczące tego, że nie ponoszą oni odpowiedzialności za treści umieszczane przez użytkowników danych stron. Oznacza to, że w przypadku komentarzy negatywnych, lekarz nie ma możliwości skierowania wniosku do Usługodawcy względem usunięcia danego, negatywnego dla niego wpisu.
Wyjątek stanowią te sytuacje, kiedy umieszczenie wpisu danej treści stanowi przestępstwo. Przyjąć należy, że nie każdy negatywny wpis czy komentarz stanowi czyn zabroniony. Wyrażenie swojego niezadowolenia związanego z brakiem uzyskania spodziewanego efektu leczenia i krytyka względem zachowania lekarza wydają się być dopuszczalne, o ile nie naruszą wskazanych poniżej zasad.
Art. 212 Kodeksu Karnego
§1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
§4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.
Zgodnie z komentarzem do wskazanego powyżej przepisu:
„Pomówienie musi odnosić się do postępowania (np. popełnienie przestępstwa, prowadzenie niemoralnego trybu życia) lub właściwości (np. alkoholizm, narkomania, zboczenie płciowe, choroba psychiczna, a w przypadku podmiotu zbiorowego - np. chaos organizacyjny, niekompetencja personelu), które mogą poniżyć daną osobę (a także podmiot zbiorowy) w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Nie należy natomiast do znamion przestępstwa zniesławienia to, czy pomówienie spowodowało wskazane w ustawie skutki.6. Pomówienie może nastąpić bądź przez podanie pewnych informacji, choćby w postaci podejrzenia lub powtarzania pogłoski czy to umyślnie przez pomawiającego zmyślonej, czy rzeczywiście krążącej, bądź w postaci skonkretyzowanego zarzutu. Nie jest konieczne, aby sam pomawiający był źródłem zniesławiających wiadomości; wystarczy, aby pomawiał na podstawie wiadomości otrzymanych od osób trzecich, byleby jego zamiarem było zniesławienie pokrzywdzonego.” (M. Mozgawa [w:] M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Kodeks karny. Komentarz, wyd. VII, Warszawa 2015, art. 212.)
Przepisy prawa wyłączają zastosowanie art. 212 Kodeksu Karnego w niektórych sytuacjach. Wyjątki te mają charakter kontratypu stypizowanego w art. 213 Kodeksu Karnego, to jest:
Art. 213 Kodeksu Karnego
§1. Nie ma przestępstwa określonego w art. 212 § 1, jeżeli zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy.
§2. Nie popełnia przestępstwa określonego w art. 212 § 1 lub 2, kto publicznie podnosi lub rozgłasza prawdziwy zarzut:
1) dotyczący postępowania osoby pełniącej funkcję publiczną lub
2) służący obronie społecznie uzasadnionego interesu.
Jeżeli zarzut dotyczy życia prywatnego lub rodzinnego, dowód prawdy może być przeprowadzony tylko wtedy, gdy zarzut ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego.
Każdorazowo należy przeanalizować sytuację dotyczącą treści danej opinii lub komentarza dążąc do oceny czy dana krytyka była obiektywnie dopuszczalna, czy też jej treść stanowi naruszenie prawa i prowadzi do poniżenia danej osoby w opinii publicznej lub naraża ją na utratę zaufania potrzebnego dla określonego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności (zawodu lekarza).
Kolejną kwestią istotną dla omówienia jest opublikowanie zdjęcia lekarza w portalu społecznościowym lub też innym. Przypadki te najczęściej mają miejsce, gdy pacjenci lub osoby trzecie chcą zaakcentować warunki w jakich oczekują na przyjęcie przez lekarza, to jest zatłoczone korytarze, itd. Zdjęcia te oczywiście są robione w sytuacji, gdy de facto wykonuje czynności służbowe. Nie ma niestety w polskim porządku prawnym przepisów zakazujących robienia takich zdjęć, wszystkie zaś zakazy publikowane w tym zakresie i wywieszane w korytarzach poradni, izb przyjęć, sor-ach są niestety prawnie nieskuteczne. Ochroną są objęte jednakże sytuacje związane z zakazem rozpowszechniania takich zdjęć.
Zgodnie z przepisami ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych:
Art. 81
1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.
W przypadku rozpowszechnienia wizerunku bez zgody, lekarz może skorzystać z instytucji przewidzianych przez Kodeks Cywilny związanych z ochroną i naruszeniem dóbr osobistych to jest:
Art. 23
Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Art. 24
§1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.
Art. 448
W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się.
W sytuacjach, które są przedmiotem niniejszego artykułu wielokrotnie po stronie lekarza pojawia się pytanie: czy warto występować z roszczeniem lub składać zawiadomienie do organów ścigania?
Wówczas, gdy dany komentarz, opinia lub rozpowszechnienie zdjęcia nie są dopuszczalne i stanowią przestępstwo lub naruszenie dóbr osobistych, jest to wręcz konieczne i służy de facto ochronie całego środowiska lekarskiego.
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
