data publikacji: 2023-07-25
Zgodnie z ustawą o zawodach lekarza i lekarza dentysty, lekarz rezydent może pełnić samodzielne dyżury medyczne określone programem specjalizacji pod warunkiem, że kierownik specjalizacji w porozumieniu z kierownikiem podmiotu lub komórki organizacyjnej tego podmiotu wyrazi, za pomocą SMK, zgodę na pełnienie samodzielnych dyżurów medycznych przez lekarza odbywającego szkolenie specjalizacyjne.
Jak wskazują przepisy, lekarz odbywający szkolenie specjalizacyjne ma prawo nie wyrazić zgody na pełnienie samodzielnych dyżurów medycznych przez 1 rok od dnia rozpoczęcia szkolenia specjalizacyjnego, chyba że program danej specjalizacji przewiduje prawo do odmowy pełnienia samodzielnych dyżurów medycznych w dłuższym terminie. Decyzja taka może być motywowana różnymi pobudkami, w tym między innymi niepewnością co do własnych umiejętności. Stanowi to przywilej, z którego skorzystanie nie może determinować wobec lekarza żadnych negatywnych konsekwencji.
Względem możliwości sprawowania samodzielnych dyżurów medycznych przez lekarzy rezydentów istnieją dwa wyjątki.
Pierwszy z nich dotyczy oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii tak dla dorosłych jak i dla dzieci. Zgodnie bowiem z treścią Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki zdrowotnej w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 392 z późn. zm.), udzielanie świadczeń zdrowotnych we wskazanych powyżej zakresach wymaga stałej obecności lekarza specjalisty anestezjologii i intensywnej terapii.
Drugim z nich są oddziały położniczo – ginekologiczne, co wynika z treści Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 870 z późn. zm.).
Oczywistym pozostaje kwestia, iż lekarz rezydent jako osoba jeszcze w czasie kontynuacji nauki nie posiada pełnej wiedzy na identycznym poziomie jak w odniesieniu do lekarza specjalisty. Rozważyć zatem należy kwestię odpowiedzialności rezydenta za ewentualnie popełniony błąd medyczny w czasie dyżuru medycznego i realizowanych w ramach dyżurów konsultacji. Nadto, należy postawić pytanie, czy takie konsultacje można stricte określić jako konsultacje specjalistyczne?
Tak jak to na wstępie zostało wskazane, przepisy prawa dopuszczają pełnienie przez lekarzy rezydentów samodzielnych dyżurów medycznych. W związku z tym zarzut błędu organizacyjnego po stronie danego podmiotu leczniczego nie byłby skuteczny (chyba, że dotyczyłoby to zabronionego przez przepisy prawa samodzielnego dyżuru, np. na oddziale anestezjologii i intensywnej terapii). Jednak pomimo tego nienależycie udzielone świadczenie zdrowotne polegające na błędzie diagnostycznym lub terapeutycznym może stanowić podstawę do odpowiedzialności, również i karnej lekarza rezydenta.
To o czym zawsze należy pamiętać, to kwestia tego że nie funkcjonują w polskim porządku prawnym przepisy pozwalające na zwolnienie lub ograniczenie odpowiedzialności lekarza z tytułu popełnionego błędu medycznego wobec tego, że nie nabył on w toku kształcenia specjalizacyjnego wszystkich umiejętności i wiedzy.
Co do właśnie odpowiedzialności karnej lekarza rezydenta najczęściej przywoływany jest w różnego rodzaju publikacjach wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku VIII Wydział Karny Odwoławczy z dnia 02 sierpnia 2014 r., sygnatura akt. VII Ka 61/14.
Oskarżoną w przywołanej sprawie była lekarz rezydent udzielająca świadczeń w oddziale położniczo – ginekologicznym. Lekarz zostało zarzucone niewłaściwe postępowanie podczas wykonywania czynności medycznych związanych z przebiegiem porodu u pacjentki, nadto wskazano, że lekarz nie zachowała należytej staranności w ten sposób, że podczas przebiegu porodu i wykonywanych badań nie uwzględniła okoliczności dotyczących całości sytuacji położniczej w tym, postępu porodu, jakości wód płodowych i czasu jaki upłynął od ich odejścia, a w szczególności wyniku zapisu KTG, który wskazywał zaburzenia w akcji serca płodu – deceleracje późne oraz okresową tachykardię i zawężenie oscylacji, chwilami do milczącej co wskazywało na zagrożenie płodu wewnątrzmacicznym niedotlenieniem, co wskazywało do pilnego rozwiązania ciąży drogą cięcia cesarskiego, opóźniła powyższy zabieg czym naraziła pacjentkę na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Lekarz wskutek poczynionych ustaleń Sądu została uznana za winną zarzucanego jej czynu. Sąd II Instancji wymierzył Oskarżonej karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby wynoszący 3 lata. Sąd odwoławczy w uzasadnieniu wyroku wskazał, że lekarz jest gwarantem bezpieczeństwa najwyższej dbałości oraz staranności o życie i zdrowie pacjenta. Tym samym jest on zobowiązany do tego, by odwracać niebezpieczeństwo i zagrożenie dla wskazanych dóbr. Sąd podkreślił, że gwarant ma obowiązek wdrożyć wszystkie te działania, które w warunkach sytuacyjnych, w jakich działa, są według rekomendacji wynikających z aktualnego stanu wiedzy medycznej wymagane, jako dające szanse na wykluczenie, ograniczenie czy neutralizację niebezpieczeństwa „pierwotnego” a nie tylko takie, które mogą prowadzić w sposób pewny.
Okoliczność związana z tym, że lekarz któremu zarzucono błąd medyczny jest w trakcie szkolenia specjalizacyjnego w żaden sposób nie stanowi przesłanki ekskulpacyjnej zwalniającej go z odpowiedzialności lub ją ograniczając.
Najważniejszą kwestią jest, jak wynika również z przytoczonej treści uzasadnienia Sądu, ustalenie, czy lekarz działał z należytą starannością w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentom.
Poza kwestią możliwości pełnienia samodzielnych dyżurów medycznych przez lekarzy rezydentów wskazać również należy na prawną dopuszczalność udzielania konsultacji pacjentom hospitalizowanym na innych oddziałach danego podmiotu leczniczego.
Na podstawie poniżej wskazanych przepisów, w przypadku uznania, że przypadek danego pacjenta powinien zostać skonsultowany względem innego zakresu, może zostać zlecona konsultacja lekarska.
Art. 10 Kodeksu Etyki Lekarskiej
1. Lekarz nie powinien wykraczać poza swoje umiejętności zawodowe przy wykonywaniu czynności diagnostycznych, zapobiegawczych, leczniczych i orzeczniczych.
2. Jeżeli zakres tych czynności przewyższa umiejętności lekarza, wówczas winien zwrócić się do bardziej kompetentnego kolegi. Nie dotyczy to nagłych wypadków i ciężkich zachorowań, gdy zwłoka może zagrażać zdrowiu lub życiu chorego.
Art. 54 Kodeksu Etyki Lekarskiej
W razie wątpliwości diagnostycznych i leczniczych lekarz powinien, w miarę możliwości, zapewnić choremu konsultację innego lekarza. Opinia konsultanta ma charakter doradczy, gdyż za całość postępowania odpowiada lekarz prowadzący leczenie.
Art. 37 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty
W razie wątpliwości diagnostycznych lub terapeutycznych lekarz z własnej inicjatywy bądź na wniosek pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego, jeżeli uzna to za uzasadnione w świetle wymagań wiedzy medycznej, powinien zasięgnąć opinii właściwego lekarza specjalisty lub zorganizować konsylium lekarskie.
Skoro zatem lekarz rezydent jest uprawniony, co do zasady (zgodnie z tym co na wstępie), do pełnienia samodzielnych dyżurów medycznych, tym bardziej może on udać się na inny oddział celem udzielenia konsultacji lekarskiej. Jednakże podkreślić należy, że nie będzie to konsultacja mająca taki sam walor jak konsultacja lekarza specjalisty, bowiem takiego tytułu konsultujący nie posiada, a tym samym nie posługuje się pieczątką zawierającą ten tytuł.
Rozpatrywanie zatem kwestii odpowiedzialności lekarza rezydenta za błąd medyczny popełniony w związku z pełnieniem dyżuru medycznego lub udzielanej w związku z nim konsultacji będzie rozpatrywana w ujęciu ogólnych przesłanek odpowiedzialności, w sposób analogiczny jak wobec każdego innego lekarza. Dodatkową jedynie kwestią do rozważenia będzie to, czy kierownik specjalizacji wyraził zgodę na pełnienie przez lekarza rezydenta samodzielnych dyżurów.
Lekarz rezydent, analogicznie jak w przypadku lekarza specjalisty, ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością (zgodnie z art. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty).
Autorka:
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
Warto wiedzieć:
Sprawdź ubezpieczenie dedykowane dla:
