data publikacji: 2023-01-17
Coraz więcej pielęgniarek zastanawia się nad rezygnacją z umów o pracę na rzecz umów cywilnoprawnych. Przed podjęciem jednak tej decyzji koniecznym jest rozważenie wszystkich różnić, które ich dotyczą, poza oczywiście kwestią wysokości wynagrodzenia.
Po pierwsze jest to kwestia odpowiedzialności.
Zasady odpowiedzialności pracowniczej w związku z powierzonymi obowiązkami służbowymi określają przepisy Kodeksu Pracy, a w tym:
Art. 120 Kodeksu Pracy
§1. W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca.
§2. Wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, pracownik ponosi odpowiedzialność przewidzianą w przepisach niniejszego rozdziału.
Art. 119 Kodeksu Pracy
Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Art. 122 Kodeksu Pracy
Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.
Inaczej kształtuje się to jednak w przypadku odpowiedzialności powstałej w ramach realizowanych obowiązków w ramach umowy cywilnoprawnej. W tym przypadku odpowiedzialność jest solidarna, co oznacza, że podmiot leczniczy jak i pielęgniarka odpowiadają równo po 50%.
Aby móc wykonywać zawód pielęgniarki na podstawie umowy cywilnoprawnej koniecznym jest uprzednie uzyskanie przez pielęgniarkę wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, a następnie złożenie wniosku o wpis do właściwej miejscowo Okręgowej Rady Pielęgniarek w przedmiocie rozpoczęcia wykonywania zawodu w formie:
a) jednoosobowej działalności gospodarczej jako indywidualna praktyka pielęgniarki, indywidualna praktyka pielęgniarki wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna specjalistyczna praktyka pielęgniarki, indywidualna specjalistyczna praktyka pielęgniarki wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna praktyka pielęgniarki wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład lub indywidualna specjalistyczna praktyka pielęgniarki wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład,
b) spółki cywilnej, spółki jawnej albo spółki partnerskiej jako grupowa praktyka pielęgniarek.
Dla rozpoczęcia wykonywania działalności w jednej ze wskazanych powyżej form koniecznym jest zawarcie przeddzień rozpoczęcia wykonywania tejże działalności przez pielęgniarkę obowiązkowej umowy ubezpieczenia cywilnego. Tym samym w związku z udzielanymi świadczeniami opieki zdrowotnej w ramach umowy cywilnoprawnej z danym podmiotem leczniczym, pielęgniarka znajduje ochronę w ramach zawartej polisy ubezpieczeniowej.
Kwestią do dziś dyskusyjną pozostaje możliwość łączenia przez personel medyczny umów o pracę z umowami cywilnoprawnymi w ramach świadczeń zdrowotnych udzielanych na rzecz jednego podmiotu leczniczego.
W tym też miejscu należy powołać się na stanowisko Sądu Najwyższego, które co prawda dotyczyło świadczeń udzielanych przez lekarzy, jednakże znajduje ono w całości odpowiednie zastosowanie również względem sytuacji pielęgniarek.
Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2022 r., sygnatura I USK 414/21:
Lekarz zatrudniony w ramach stosunku pracy nie może być równocześnie podwykonawcą świadczeń zdrowotnych, udzielanych przez zatrudniający go podmiot medyczny, gdyż możliwe jest zawieranie umów na wykonywanie świadczeń zdrowotnych, odrębnych rodzajowo od umów regulowanych przepisami Kodeksu cywilnego oraz nieobjętych obowiązkowym tytułem ubezpieczenia społecznego, wyłącznie z ustawowo określonymi podmiotami trzecimi, które wobec świadczeniodawcy, związanego umową z NFZ, nie pozostają w stosunkach prawnych podporządkowania co do rodzaju pracy oraz miejsca i czasu świadczenia usług zdrowotnych. W powołanym wyroku Sąd Najwyższy uznał, że umowa, na podstawie której lekarz wykonuje swój zawód polegający na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, nie może być utożsamiana z umową o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przez Fundusz, w rozumieniu art. 132 ust. 1 ustawy z 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, ani z zawieraną w jej ramach umową o zamówienie na świadczenia zdrowotne, o której mowa w art. 133 tej ustawy w związku z art. 35 ust. 1 u.z.o.z. Uregulowana w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawierana jest przez podmiot zobowiązany do realizacji zadań z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego (Narodowy Fundusz Zdrowia) z podmiotem, który w myśl przepisów tej ustawy może być świadczeniodawcą (np. szpitalem). Stosownie do art. 132 ust. 3 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, rozważana umowa nie może być zawarta przez Fundusz z lekarzem udzielającym świadczeń opieki zdrowotnej (a więc wykonującym zawód lekarza) u tego świadczeniodawcy, który zawarł ją z Funduszem. Z mocy art. 133 zdanie drugie tej ustawy, takiemu lekarzowi świadczeniodawca nie może również zlecić - jako podwykonawcy - udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawartej z Funduszem, w tym na podstawie umowy o zamówienie na świadczenia zdrowotne, o którym stanowi art. 35 ust. 1 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Zakaz ten nie dotyczy natomiast podwykonawcy, który może realizować udzielone zamówienie przez osobę trzecią, jeżeli umowa o udzielenie zamówienia tak stanowi - art. 35 ust. 2 zdanie drugie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej.
Powyższe rozstrzygnięcie wiąże się z normą wynikającą z art. 132 ust. 3 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zgodnie z którym:
Nie można zawrzeć umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z lekarzem, pielęgniarką, położną, inną osobą wykonującą zawód medyczny lub psychologiem, jeżeli udzielają oni świadczeń opieki zdrowotnej u świadczeniodawcy, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z Funduszem.
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
