data publikacji: 2024-01-22
6 września 2023 r. weszła w życie zmiana przepisu ustawy o działalność leczniczej regulującego monitoring pomieszczeń w podmiotach wykonujących działalność leczniczą.
Aktualnie wskazany przepis ma brzmienie:
Art. 23a Ustawy o działalności leczniczej
1. Kierownik podmiotu wykonującego działalność leczniczą może określić w regulaminie organizacyjnym sposób obserwacji pomieszczeń:
1) ogólnodostępnych, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów lub pracowników,
2) w których są udzielane świadczenia zdrowotne oraz pobytu pacjentów, w szczególności pokoi łóżkowych, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, przebieralni, szatni, jeżeli wynika to z przepisów odrębnych,
3) których są udzielane świadczenia zdrowotne, jeżeli jest to konieczne w procesie leczenia pacjentów lub do zapewnienia im bezpieczeństwa -w przypadku szpitali, zakładów opiekuńczo-leczniczych, zakładów pielęgnacyjno-opiekuńczych, zakładów rehabilitacji leczniczej i hospicjów
– za pomocą urządzeń umożliwiających rejestrację obrazu (monitoring), uwzględniając konieczność poszanowania intymności i godności pacjenta, w tym przekazywanie obrazu z monitoringu w sposób uniemożliwiający ukazywanie intymnych czynności fizjologicznych, potrzebę zastosowania monitoringu w danym pomieszczeniu oraz konieczność ochrony danych osobowych.
1a. Kierownik podmiotu wykonującego działalność leczniczą odpowiada za wykorzystywanie monitoringu zgodnie z przepisami prawa.
2. Nagrania obrazu uzyskane w wyniku monitoringu zawierające dane osobowe podmiot wykonujący działalność leczniczą przetwarza wyłącznie do celów, dla których zostały zebrane, i przechowuje przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące od dnia nagrania.
3. Po upływie okresu, o którym mowa w ust. 2, uzyskane w wyniku monitoringu nagrania obrazu zawierające dane osobowe podlegają zniszczeniu, o ile przepisy odrębne nie stanowią inaczej.
Rzecznik Praw Pacjenta w związku z nowelizacją wskazanego przepisu opublikował przewodnik zatytułowany: „Monitoring wizyjny w podmiotach leczniczych”. We wskazanej publikacji przyjęto praktyczną formułę omówienia zmian, bowiem przywoływane są w niej postępowania przeprowadzone przez Rzecznika Praw Pacjenta z przytoczeniem rozstrzygnięć – w tym zarówno decyzji Rzecznika jak i ewentualnego (po odwołaniu się strony) orzeczenia wydanego przez właściwy Wojewódzki Sąd Administracyjny.
Pomimo tego, iż tytuł przewodnika odnosi się do podmiotów leczniczych, należy wskazać, że zarówno przepis ustawy jak i przedstawione rekomendacje RPP należy traktować rozszerzająco względem wszystkich podmiotów wykonujących działalność leczniczą.
Art. 23a ustawy o działalności leczniczej uprawnia do stosowania monitoringu wizyjnego również w tych pomieszczeniach, w których są udzielane świadczenia zdrowotne, w przypadku gdy jest to konieczne zważając na proces leczenia pacjentów lub do zapewnienia im bezpieczeństwa. Dotyczy to szpitali, zakładów opiekuńczo – leczniczych, zakładów pielęgnacyjno – opiekuńczych, zakładów rehabilitacji leczniczej i hospicjów.
Względem tej zmiany, warto przytoczyć fragment uzasadnienia wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 grudnia 2016 r., sygn. akt VII SA/Wa 2109/16. Na wskazane orzeczenie powołuje się Rzecznik Praw Pacjenta w opublikowanym Przewodniku. Tym samym należy wskazać, że bez wątpienia zachowuje ono swą aktualność, zaś podmioty wykonujące działalność leczniczą, które chcą zainstalować monitoring wizyjny w pomieszczeniach, w których udzielane są świadczenia zdrowotne, powinien zastosować się do wskazanych tam uwag. Omawiane postępowanie dotyczyło uznania przez Rzecznika Praw Pacjenta za praktyki naruszające zbiorowe prawa pacjentów postępowanie personelu jednego ze szpitalnych Oddziałów Ratunkowych, w którym stosowano monitoring w salach gdzie były udzielane świadczenia zdrowotne. Naruszenia miały polegać między innymi na niezasłanianiu pacjentów parawanami podczas udzielania im świadczeń zdrowotnych oraz nie odgrodzeniu – również za pomocą parawanów, od siebie pacjentów.
Na skutek odwołania się przez podmiot leczniczy od decyzji Rzecznika Praw Pacjentów, Wojewódzki Sąd Administracyjny wydał rozstrzygnięcie w którym uznał za słuszną decyzję Rzecznika Praw Pacjentów dodatkowo stwierdzając, że „(…)Analizując fakty sprawy stwierdzono, że w zakładzie leczniczym prowadzonym przez skarżącego, co najmniej dwie kamery rejestrowały czynności medyczne podejmowane w stosunku do pacjentów, które to czynności mogły być widziane przez innych pacjentów lub zarejestrowane przez kamery. Jednocześnie czynności te, z uwagi na ich naturę lub przebieg, mogły wywoływać poczucie wstydu. Należy więc stwierdzić, że w badanym zakładzie leczniczym doszło do działania bezprawnego uregulowanego przez powołane przepisy.”
WSA odwołał się do przepisu regulujące prawo pacjenta do poszanowania intymności i godności wskazując, że Prawo do intymności jest rozumiane jako sfera przeżyć związanych z jednostką, która może nie być ujawniana nawet osobom najbliższym. Intymność pacjenta, jako pojęcie węższe, obejmuje wszelkie działania i odczucia związane z udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej. Naruszenie intymności pociąga za sobą poczucie wstydu. Jedyną więc możliwością naruszenia zgodnego z prawem tak pojmowanej intymności jest zgoda pacjenta, podjęta w sposób swobodny i dobrowolny, a nie "wymuszona" przez zaistniałą sytuację.
Należy pamiętać, że monitoring ma służyć przede wszystkim celom określonym przez podmiot wykonujący działalność leczniczą. Mogą jednak zdarzyć się przypadki, gdy do podmiotu wpłynie wniosek o udostępnienie tego monitoringu lub jego zabezpieczenie. Co do zasady wnioski składane przez osoby trzecie (ew. pacjentów) w żaden sposób nie są wiążące dla podmiotów. Innym przypadkiem jest zaś sytuacja, kiedy to sąd lub organy ścigania zwrócą się o takie zabezpieczenie do podmiotu. W świetle przepisów prawa, taki „wniosek” powinien przybrać formę w przypadku Sądu – zobowiązania do wydania zapisu monitoringu, zaś w przypadku organów ścigania – postanowienia wydanego przez prokuratora dotyczącego wydania rzeczy. Żądanie wydania zapisu monitoringu w drodze jednej ze wskazanych jw. Form nie wymaga dodatkowego zwolnienia z tajemnicy lekarskiej, czy też udzielenia przez pacjenta zgody.
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
+48 56 642 41 82
