data publikacji: 2024-02-16
Kością niezgody pomiędzy Rzecznikiem Praw Pacjenta a Rzecznikiem Małych i Średnich Przedsiębiorców stał się spór dotyczący medycyny komplementarnej. Jak czytamy na popularnym serwisie: "W Polsce medycyna komplementarna stosowana jest podczas standardowej opieki medycznej, medycyna alternatywna stosowana jest zamiast standardowej opieki medycznej, natomiast medycyna integracyjna łączy terapię stosowaną w medycynie konwencjonalnej z elementami terapii stosowanymi w medycynie komplementarnej i alternatywnej (źródło: Wikipedia)."
Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców (dalej: Rzecznik MŚP) zamieścił na swojej stronie internetowej komunikat zatytułowany: Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców interweniuje w sprawie dopuszczalności oferowania usług z zakresu tzw. medycyny komplementarnej. Czy Rzecznik Praw Pacjenta stał się organem prawotwórczym?
Wpis dotyczy stanowiska Rzecznika MŚP względem postępowań prowadzonych przez Rzecznika Praw Pacjenta względem podmiotów stosujących w zakresie swojej działalności terapie z zakresu medycyny komplementarnej pacjentom z chorobami onkologicznymi.
Jak wskazuje Rzecznik MŚP, z uzyskanych informacji wynika, że postępowania o których jest mowa mogą zakończyć się wydaniem przez Rzecznika Praw Pacjenta decyzji nakazujących jej adresatom natychmiastowe zamknięcie działalności. Podstawą takich decyzji miałoby być naruszanie praw pacjenta do otrzymywania świadczeń zdrowotnych odpowiadającym aktualnej wiedzy medycznej.
Rzecznik Praw Pacjenta w odpowiedzi na przywołany komunikat odpowiedział w opublikowanym stanowisku, iż w swojej praktyce Rzecznik Praw Pacjenta spotyka przypadki oferowania przez podmioty lecznicze metod leczniczych niezgodnych z aktualną wiedzą medyczną, w tym o charakterze eksperymentalnym, których skuteczność nie jest potwierdzona naukowo. Rzecznik wskazał, że w toku przeprowadzonych w latach 2020 – 2023 blisko 50 postępowań stwierdził następujące nieprawidłowości w zakresie stosowania lub oferowania przez różne podmioty:
1.) Produktów zawierających salinomycynę, wlewów z witaminy C i curcuminy oraz bio-elektroterapii w leczeniu pacjentów z chorobami onkologicznymi;
2.) Wlewów EDTA i preparatów witaminowych (tzw. terapii chelatowej) u pacjentów w profilaktyce i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych na tle miażdżycy, tj. chorób niedokrwiennych serca, miażdżyc tętnic obwodowych, miażdżyc tętnic szyjnych, miażdżyc tętnic mózgowych, stanów po udarze mózgu oraz u pacjentów w leczeniu zatruć metalami ciężkimi;
3.) Wlewów witaminowych bez uzasadnienia medycznego (tj. bez wykonania uprzednich badań określających poziom danej substancji w organizmie oraz bez wcześniejszego ustalenia, że ustne podawanie witamin jest utrudnione lub niedobory substancji nie mogą być uzupełnione stosowaniem odpowiedniej diety, bez kontroli stanu zdrowia pacjenta po podaniu wlewu);
4.) Wlewów dożylnych z perhydrolu oraz dimetylosulfotlenku („DMSO”) bez uzasadnienia medycznego i bez potwierdzenia skuteczności takiego postępowania medycznego w oparciu o wiarygodne i rzetelne dane naukowe;
5.) Witaminy C u pacjentów długotrwale nadużywających alkoholu, w profilaktyce przy odtruciu alkoholowym oraz u pacjentów z chorobą Alzheimera oraz z zaburzeniami poznawczymi (u osób starszych);
6.) Witaminy B w zakresie łagodzenia stanów napięcia nerwowego pacjentów, regulacji gospodarki hormonalnej, poprawy nastroju i samopoczucia, z zaburzeniami nerwicowo-depresyjnymi, jak również poprawy wyglądu skóry u pacjentów z zespołem autoregresji;
7.) Koenzymu Q10 oraz żeńszenia w stanach depresyjno-lękowych;
8.) Wlewów dożylnych z kwasu alfa-liponowego w leczeniu zatruć grzybami i metalami ciężkimi, w leczeniu: schorzeń wątroby, stwardnienia rozsianego, choroby Alzheimera oraz celem obniżenia poziomu cholesterolu;
9.) Metody ILADS w leczeniu boreliozy, opartej na długotrwałej, wielomiesięcznej antybiotykoterapii, w tym przy użyciu 2 lub 3 antybiotyków jednocześnie, kiedy zalecane leczenie jednym antybiotykiem powinno trwać do 30 dni;
10.) Oraz w zakresie epidemii SARS-CoV-2:
a) stosowania leków zawierających amantadynę w związku z COVID-19;
b) oferowania świadczeń zdrowotnych nieodpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej, o których mowa w wysłanej przez podmiot leczniczy do pacjentów wiadomości tekstowej o treści: Koronawirus? Ochroń się i obroń przed wirusami i przeziębieniem! Wlewy witaminowe i ozonoterapia.
W ocenie Rzecznika Praw Pacjenta powyższe praktyki pozostawały w niezgodzie z aktualną wiedzą medyczną naruszając prawa pacjenta. Rzecznik Praw Pacjenta wskazał, że kluczowe względem treści wydanych przez niego rozstrzygnięć, że metody podejmowane w ramach medycyny komplementarnej nie gwarantują sukcesu terapeutycznego, a także wskazał, iż mogą one opóźnić wdrożenie skutecznego i bezpiecznego leczenia konwencjonalnego i w konsekwencji doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia pacjenta, a nawet do stanu zagrożenia jego życia,
W istocie Rzecznik Praw Pacjenta w wydawanych decyzjach nakazuje podmiotom stosującym metody w ramach medycyny komplementarnej zaniechanie stosowania praktyki naruszającej zbiorowe prawa pacjentów i decyzja dotyczy tylko tego zakresu wykonywanej działalności.
W jednej ze spraw, od treści takiej decyzji podmiot wykonujący działalność leczniczą złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Postępowanie dotyczyło stosowania wlewów i preparatów witaminowych (tzw. terapii chelatowej) przez podmiot wykonujący działalność leczniczą u pacjentów w profilaktyce i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych na tle miażdżycy, tj. chorób niedokrwiennych serca, miażdżyc tętnic obwodowych, miażdżyc tętnic szyjnych, miażdżyc tętnic mózgowych, stanów po udarze mózgu oraz u pacjentów w leczeniu zatruć metalami ciężkimi. Rzecznik Praw Pacjenta uznał ww. praktykę za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów.
W toku postępowania ustalono, że preparaty, które podawano pacjentom nie posiadały pozwolenia na dopuszczenie do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Były one kupowane przez pacjentów na receptę wystawioną przez lekarza z podmiotu którego dotyczyło postępowanie, w aptekach na terenie Niemiec, a następnie są podawane we wlewach dożylnych na terenie tego podmioty.
Dodatkowo ustalono, że ww. wlewy dożylne odbywają się po kwalifikacji lekarskiej pacjenta z ustaleniem dawek i ilości. Jednakże wlewy te wykonują pielęgniarki, nie zawsze pod nadzorem lekarza.
W oparciu o tak ustalony stan faktyczny, Wojewódzki Sąd Administracyjny podzielił stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta.
Sąd wskazał w uzasadnieniu, że prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej wyłącza możliwość stosowania metod zdezaktualizowanych, niezgodnych z wiedzą medyczną, czyli negatywnie ocenionych na gruncie nauk medycznych. Zatem przeprowadzenie czynności medycznych zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej jest niekwestionowanym warunkiem podejmowania czynności zgodnie z prawem. Spełnienie tego warunku jest obiektywną kategorią i nie zależy od subiektywnych przekonań osoby biorącej udział w procesie udzielania świadczenia zdrowotnego ani od przekonań pacjenta. Celem tego warunku jest zagwarantowanie pacjentowi świadczeń zdrowotnych na odpowiednio wysokim poziomie (Wyrok WSA w Warszawie z 10.03.2021 r., VII SA/Wa 2249/20, LEX nr 3172809).
Co do oceny prawnej praktyk niektórych podmiotów wykonujących działalność leczniczą dotyczących stosowania metod z zakresu medycyny komplementarnej wskazać należy, zwłaszcza w kontekście linii orzeczniczej Rzecznika Praw Pacjenta, że podmioty te powinny zadbać o właściwe pouczenia dla pacjentów. Powinny one zwłaszcza wskazywać na to, że proponowane metody nie zastępują leczenia rekomendowanego przez specjalistów. Dodatkowo pacjenci muszą być poinformowani, najlepiej na formularzach, o możliwości wystąpienia ewentualnych efektów niepożądanych ze wskazaniem możliwie jak najdokładniejszego ich katalogu.
Radca prawny Patrycja Aleksandrowicz Okręgowa Izba Radców Prawnych w Kielcach
+48 56 642 41 82
Czy NZOZ może udzielać tych samych świadczeń zdrowotnych w ramach NFZ i komercyjnie?
Reklama wyrobów medycznych w NZOZ - zmiany w prawie
Czy NZOZ może się reklamować?
Prawa pacjenta w NZOZ
Czy NZOZ może udzielać darmowych świadczeń w ramach promocji zdrowia?
Roszczenie pacjenta o zapłatę przeciwko NZOZ
Udostępnianie dokumentacji medycznej NZOZ organom ścigania
Monitoring w NZOZ
Asystentka stomatologiczna uznana jako zawód medyczny – co to oznacza dla NZOZ?
Czy każdy NZOZ ma obowiązek prowadzenia karty oceny natężenia bólu?
Użyczenie urządzenia lub aparatury medycznej dla NZOZ
Lekarzy i lekarzy dentystów
Pielęgniarek i położnych
Fizjoterapeutów
Ratowników medycznych i ratowników KPP
Innych zawodów świadczących usługi o charakterze medycznym
